Cà Mau: Chung tay bảo tồn nghệ thuật nhạc trống lớn dân tộc Khmer

Dàn hoa hậu cùng các nghệ sĩ chung tay tổ chức Trung thu cho trẻ em khó khăn

Bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật hát Xẩm

Nói đến âm nhạc của đồng bào Khmer, là phải nói đến dàn nhạc và những nhạc cụ cấu thành nên dàn nhạc đó. Nhạc cụ truyền thống của đồng bào người Khmer có rất nhiều loại và được kết cấu thành nhiều dàn nhạc khác nhau như: dàn nhạc Khmer (plêng Khmer), dàn nhạc dù kê (Plêng lakhon Bassak), dàn nhạc ro băm, dàn nhạc ngũ âm (plêng pưn pet), dàn nhạc lễ cưới (plêng ka), dàn nhạc mahôri, dàn nhạc a - reat, dàn nhạc khlon khech, dàn nhạc trống chhay dzăm, dàn nhạc trống lớn (plêng skô thum)… Tuỳ theo cuộc lễ mà người Khmer lựa chọn sử dụng dàn nhạc với các nhạc cụ khác nhau để biểu diễn.

Đồng bào Khmer Cà Mau thường sử dụng dàn nhạc trống lớn trong các nghi lễ, lễ hội lớn ở chùa như: Lễ An vị tượng Phật, lễ đắp núi cát ở đêm cuối Tết Chôl Chnăm Thmây, lễ nhập hạ và ra hạ của các vị sư sãi; lễ khánh thành ngôi tháp, lễ hội Om Bok, lễ Sene Ðôlta, lễ vào chùa tu, Pithi chol A-Reat (lễ mời thần A-Reat), Neak ta, lễ cầu an trong salatel hoặc ở ngôi chùa… Những nghi lễ, lễ hội lớn đều được sử dụng dàn nhạc trống lớn, đặc biệt là trong tang lễ.

Ông Quách Việt Hùng, Người có uy tín ấp Đường Đào, xã Hồ Thị Kỹ (Thới Bình), là người thường xuyên kiểm tra và mang trống đi tham dự những sự kiện trong phum sóc cho biết: Hiện nay, tỉnh Cà Mau chỉ có huyện Thới Bình còn lưu giữ và phát huy dàn nhạc Plêng Skô Thum, gồm khu vực chùa Rạch Giồng (chủ yếu là ấp Cây Khô, xã Hồ Thị Kỷ) và chùa Cao Dân, Ấp 7, xã Tân Lộc. Dàn nhạc trống lớn gồm 15 loại nhạc cụ (skor thom, koông thom, skor đay (2 cái), t’ruô -u, t’ruô - khse bây (t’ruô Khmer, t’ruô nguôk), t’ruô – sô, chapay-chomriêng, pay puốc, pay - o, khloy, khưm, chhưng, tà khê và krap).

“Dàn nhạc trống lớn thường được biểu diễn trên một chiếc chiếu, được trải phía trước nhà. Trước khi diễn xướng, bắt buộc phải có một mâm lễ cúng tổ, được bố trí ở trung tâm của dàn nhạc. Chiếc trống lớn chủ đạo được bố trí ở trung tâm hoặc một góc thuận tiện để nghệ nhân trình diễn. Các nghệ nhân sử dụng các loại nhạc cụ khác được bố trí ngồi quanh chiếc chiếu”, ông Hùng mô tả quá trình thực hiện.

Còn ông Thạch Ngọc Đức, Người có uy tín ấp 7, xã Tân Lộc Bắc (Thới Bình) say mê nói về nhạc trống: Tôi năm nay tròn 80 tuổi, nếu hỏi biết nhạc trống lớn khi nào, thì chỉ nhớ là từ khi biết vỗ tay là vỗ theo tiếng trống. Nhạc trống lớn ở Cà Mau, đã tồn tại theo chiều dài lịch sử của cộng đồng đồng bào Khmer đi khai phá vùng đất mới hàng trăm năm. Tiếng trống có khi bi ai; có tiếng trống tựu trường và tiếng trống báo hiệu có sự sinh tồn trong cuộc sống.

"Vì lẽ đó, tôi và nhiều vị cao niên khác đều có suy nghĩ phải có trách nhiệm với bản sắc văn hoá của dân tộc mình, luôn kêu gọi thế hệ trẻ, các nghệ nhân từ người chơi trống đến sản xuất trống phải cảm nhận giá trị sâu sắc mà cố gắng giữ gìn”.

Hiện nay, số lượng các nghệ nhân ở Cà Mau còn tham gia diễn tấu, hoà tấu được trong dàn nhạc trống lớn khoảng 30 người, tập trung chủ yếu ở xung quanh các điểm chùa Rạch Giồng, Cao Dân (huyện Thới Bình).

Nghệ nhân Sơn Xà Phál (ấp Cây Khô, xã Hồ Thị Kỷ), bày tỏ quyết tâm giữ gìn di sản: “Chúng tôi sẽ cố gắng truyền nghề cho các thế hệ con em dân tộc Khmer, tạo nên những lớp nghệ nhân giỏi kế thừa, và phát huy nhiều hơn nữa loại hình nghệ thuật này. Đây là di sản quốc gia chứ không phải riêng của Cà Mau, riêng của đồng dân tộc Khmer”.

Nghệ thuật dân tộc nhạc trống lớn của đồng bào Khmer, đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia, là niềm tự hào khi nét văn hóa đặc trưng của đồng bào được công nhận và bảo tồn.

Ông Trần Hoàng Nhỏ, Trưởng ban Dân tộc tỉnh Cà Mau nhìn nhận: Việc đưa nghệ thuật nhạc trống lớn vào danh mục Di sản văn hoá phi vật thể cấp quốc gia để phát huy và bảo tồn đã trở thành niềm tự hào rất lớn của đồng bào Khmer.

Trong đó, ghi nhận sự đóng góp tích cực của các vị Người có uy tín trong phum sóc, đã cùng các thế hệ nghệ nhân lưu truyền và gìn giữ bản sắc. Trong thời gian tới, tỉnh tiếp tục xây dựng kế hoạch lồng ghép các chương trình dự án, ưu tiên nguồn lực để tiếp hỗ trợ các chùa Khmer và salatel, có thêm điều kiện bảo tồn và phát huy bản sắc văn hoá của dân tộc, trong đó có di sản trống lớn này.

Nỗ lực xóa mù chữ trong đồng bào dân tộc thiểu số

Với đặc thù là tỉnh có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, Đắk Nông được đánh giá là địa phương có tỷ lệ người mù chữ cao so với chỉ tiêu của cả nước.

Tổ chức bảo tồn Lễ hội truyền thống tiêu biểu các dân tộc thiểu số năm 2022

Mới đây, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa ban hành văn bản số 2072/QĐ-BVHTTDL về việc tổ chức hoạt động bảo tồn Lễ hội truyền thống tiêu biểu các dân tộc thiểu số trong quý 4/2022. Theo đó, các tỉnh Hà Giang, Phú Thọ, Thanh Hóa, Lào Cai và các cơ quan, đơn vị liên quan sẽ tổ chức bảo tồn Lễ hội truyền thống tiêu biểu các dân tộc thiểu số, năm 2022.