Trang chủ Gia đình Việt Tổ ấm
16:18 | 22/08/2021 GMT+7

TS Nguyễn Hùng Vĩ: Luôn thực hành "Đạo hiếu", không cứ chỉ Vu Lan

aa
Tiến sĩ Nguyễn Hùng Vĩ - Nhà nghiên cứu văn học dân gian, nguyên giảng viên trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) đánh giá rằng: "Tôn giáo nào cũng trọng đạo hiếu và chữ hiếu luôn phải thực hành trong đời sống hàng ngày".
TS Nguyễn Hùng Vĩ: Luôn thực hành
Tiến sĩ Nguyễn Hùng Vĩ - nhà nghiên cứu văn học dân gian, nguyên giảng viên trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội).

Thưa ông, xin ông cho biết lễ Vu Lan có mặt ở nước ta từ thời điểm nào?

Trả lời

Phật giáo vào nước ta từ rất sớm. Theo sách Lĩnh Nam chích quái (thế kỷ XIV - XV), trong Man Nương truyện và sách Cổ Châu lục (XVII) thì từ thời Sĩ Vương (137 - 226) cai trị Giao Châu, tức là cuối thế kỷ II đầu thế kỷ III, các nhà sư như Ma ha Kỳ Vực và Khâu đà la đã truyền đạo ở vùng Luy Lâu (Thuận Thành, Bắc Ninh) và đã thực hành các pháp hội, lễ nghi Phật giáo ở đó. Các nhà nghiên cứu lịch sử Phật giáo Việt Nam đã dựa vào ghi chép của Sử ký mà cho rằng, từ thời đó, các pháp hội Phật giáo nghiêm trang đã được thực hành.

Lễ Vu lan bồn là một lễ trọng mà bất cứ tông phái nào của Phật giáo cũng đều thực hành vì nó gắn với đạo hiếu (chí đạo - đạo chí tôn của Phật giáo), gắn với thực hành tu tập (mùa đi hạ), gắn với kinh sách cơ bản (Vu lan bồn kinh), gắn với việc cúng dường cho nhà Phật (cung dưỡng phật sự)...nên chúng ta có thể suy đoán rằng: cùng với thời gian Phật giáo được truyền bá thì lễ Vu lan cũng đã được thực hành trên đất Việt Nam vào thời kỳ đầu Bắc thuộc. Tuy nhiên, ghi chép thời đó để lại không còn rõ ràng.

Tài liệu ghi chép rõ ràng về lễ Vu lan bồn hiện nằm trên tấm bia cực kỳ quý hiếm ở chùa Đọi, Hà Nam mang tên là "Đại Việt quốc Lý gia đệ tứ đế Sùng Thiện Diên Ling tháp bi" do Nguyễn Công Bật soạn vào năm 1121 thời Lý Nhân tông. Lý Nhân Tông làm lễ Vu lan để tưởng nhớ cha mình là Lý Thánh Tông, mất năm 1072. Đại Việt sử ký toàn thư còn ghi vào ngày rằm tháng 7 năm 1118, Lý Nhân tông mở hội Vu lan để tưởng nhớ mẹ mình là Ỷ Lan Hoàng thái hậu mất một năm trước đó là năm 1117.

Trong tấm bia có dung lượng 4257 chữ này, tác giả dành một đoạn đến 396 chữ viết về một pháp hội hoành tráng mà chính Lý Nhân tông chủ trì tổ chức, đó là đoạn viết về tài lạ của hoàng đế khi chế tạo Kim ngao. Nhưng thực chất là lễ Vu lan bồn.

Thời điểm tổ chức lễ trong bia ghi là vào tiết Trung thu cảnh đẹp, muôn việc nhà nông được rảnh rang. Vậy tại sao lại có thể suy ra đây lễ Vu lan mà sau này thường tổ chức vào tiết Trung nguyên tức rằm tháng bảy âm lịch?

Ngoài những tài liệu kể trên còn dữ liệu nào giúp ông đưa ra nhận định này?

Trả lời:

Theo tôi có 4 lý do sau đây để suy luận. Đầu tiên, sách Đại Đường Tây vực ký của Đường Tăng Trần Huyền Trang (602 - 664) từ thế kỷ VII, trong quyển 2 và quyển 8 còn ghi rõ, ở Tây Trúc, lễ Vu lan được tổ chức vào ngày 15 - 16 tháng Tám. Lịch Tây Trúc chênh với lịch nhà Đường một tháng và họ "kết hạ" vào 15 tháng 5, tính đến 15 tháng 8 là "giải hạ" và làm lễ Vu lan. Vì vậy, trên thế giới Phật giáo, nếu theo truyền thống cũ, người ta có thể tổ chức vào Rằm Trung Thu.

Về nội dung đoạn bia chúng ta thấy, Lý Nhân tông vì lý do lòng "hiếu thành" với cha mẹ mà lập hội. Về cấu trúc nội dung, so sánh với tác phẩm Vu lan bồn phú (bài phú viết về lễ Vu lan) của Dương Quýnh (một trong tứ kiệt thời Sơ Đường) viết về việc Võ Tắc Thiên làm lễ Vu lan, ta thấy rất tương đồng: Lý do mở lễ - Sắm sửa lễ vật - Hoàng đế rời cung - Lính tráng nghênh đón - Thực hành lễ nghi - Chiều quay trở về cung.

Về văn phong thì cả Bia Sùng Thiện và bài phú Vu lan đều dùng văn biền ngẫu chủ yếu theo thể tứ lục và tứ lục biến cách.

So sánh văn bản cho ta thấy rằng Vu lan bồn phú đời Đường đã được lưu truyền ở Việt Nam vào thời nhà Lý, ít nhất là trong giới tu hành. Điều này cho ta thấy rằng, thời Lý, lễ Vu lan bồn đã tổ chức rất hoàng tráng, trang nghiêm ở cấp triều đình. Chắc chắn trong dân gian cũng đã phổ biến. Các nhà ngôn ngữ học cũng đã chứng minh, kinh Đại báo phụ mẫu ân trọng kinh, một bài kinh được niệm trong lễ Vu lan đã thịnh hành vào đời Lý.

TS Nguyễn Hùng Vĩ: Luôn thực hành
Luôn thực hành Đạo hiếu, không cứ chỉ Vu Lan

Những hoạt động tín ngưỡng về Lễ Vu Lan ''xưa" được thực hành như thế nào, thưa ông?

Trả lời:

Hoạt động tín ngưỡng ngày xưa trong lễ Vu lan bồn được thực hành cả ở nhà chùa và tư gia, trong đó ở nhà chùa là chính.

Nhà chùa tổ chức lễ trọng, cờ phướn trang nghiêm, các sư tập trung thực hành "tự tứ" (kiểm thảo, sám hối sau kỳ đi hạ 3 tháng). Sau đó đón phật tử vào đảnh lễ nghe kinh. Các nhà sư tụng kinh và giảng kinh.

Ngoài các kinh tụng theo quy cách như cúng hương, kỳ nguyện, tán Phật, quán tưởng, đảnh lễ, chú đại bi... thì những kinh sau đây như Kinh Vu lan bồn (đã chuyển nôm lục bát 144 câu thơ), Kinh báo ân phụ mẫu (đã chuyển nôm song thất lục bát 368 câu, 92 khổ thơ), Kinh bát nhã ba la mật (đã chuyển song thất lục bát 50 câu, hơn 12 khổ), Sám vu lan (đã chuyển thơ bốn chữ 48 câu), Sám mục liên (đã chuyển lục bát 58 câu), Kệ hồi hướng, Kệ phục nguyện v.v. Những tác phẩm có giá tri như Văn tế thập loại chúng sinh, tương truyền là của thi hào Nguyễn Du cũng được tụng đọc trong lễ Vu lan này.

Phật tử đi chùa, mùa này cũng là mùa cúng dường chính của tín chủ. Nhà chùa tổ chức cầu nguyện và phát lộc.

Ở các nhà riêng, người ta trang thiết cỗ chay để cúng tổ tiên 7 đời, tụng kinh, cầu nguyện và sám hối. Tinh thần thể hiện đạo hiếu. Kèm theo đó là tục cung dưỡng cho cha mẹ ông bà tổ tiên bằng cách đốt gửi vàng mã. Theo nhiều nhà nghiên cứu thì tục này là sự kết hợp với nghi lễ đạo giáo.

Vì là cầu siêu độ vãng sinh nên tất cả các vong nhân, cô hồn đều được câu để siêu thoát, vì thế mà có chủ đề Xá tội vong nhân, rồi thành tên gọi thay cho Vu lan bồn.

Lễ Vu Lan có phải là thời điểm thích hợp để thể hiện chữ "Hiếu" không thưa ông?

Trả lời:

Đã là tôn giáo thì tôn giáo nào cũng trọng đạo hiếu cả. Con người ta sinh ra có mẹ có cha, có dòng có giống nên đạo hiếu là rất trọng.

Chữ hiếu trong Nho giáo cũng rất rộng rãi và chủ yếu là con cái chăm sóc cha mẹ khi cha mẹ còn sống và cúng thờ gia tiên khi họ đã mất. Vì đạo Nho là đạo của người quân tử, người đàn ông học hành làm quan nên dần dần họ rút lại rất hẹp ở cái gọi là "tam bất hiếu".

- A ý khúc tòng, hãm thân bất nghĩa (Tùy ý bố mẹ mà dấn vào điều bất nghĩa - đó là thứ nhất)

- Gia bần thân lão, bất vi lộc sĩ (Nhà nghèo cha mẹ già mà không làm quan lấy lộc về - là bất hiếu thứ hai)

- Bất thú vô tử, tuyệt tiên tổ tự (Không vợ, không con, làm đứt mạch cúng tế tổ tiên - là bất hiếu thứ ba).

Ở Phật giáo, chữ hiếu vô cùng quảng đại, dành cho cả lục đạo chúng sinh (chúng sinh sáu đường: Địa ngục, Ngã quỷ, Súc sinh, A tu la, Người và Trời). Cái này trong các bài kinh đã nói rõ.

Do đó, theo tôi cần luôn thực hành chữ "Hiếu" trong đời sống hàng ngày, không cứ chỉ dịp lễ Vu Lan. Còn một kì lễ Vu lan là đủ rồi. Vì lễ là ngày kỉ niệm, ngày nhắc nhớ, không nhất thiết phải thêm các kì lễ tương tự.

Trân trọng cảm ơn ông!

Vu Lan của người Nùng: Tết báo hiếu, dịp 'Về ngoại' Vu Lan của người Nùng: Tết báo hiếu, dịp 'Về ngoại'
Nhiều người cho rằng tháng Bảy âm lịch là tháng cô hồn, tháng xấu nhất trong năm nên kiêng kỵ mọi thứ từ việc xây nhà, mai táng, cưới xin, ký hợp đồng, thăng chức… Nhưng với dân tộc Nùng thì tháng Bảy âm lịch lại hoàn toàn khác.
Ý nghĩa bông hồng cài ngực áo trong ngày lễ Vu Lan Ý nghĩa bông hồng cài ngực áo trong ngày lễ Vu Lan
Đi chùa ngày lễ Vu Lan cài hoa trắng hay hoa đỏ? Ý nghĩa của bông hồng cài áo trong ngày lễ đặc biệt này không phải ai cũng biết.
Bình An
Nguồn:

Tin bài liên quan

Người Việt tại Lào gìn giữ truyền thống lễ Vu Lan

Người Việt tại Lào gìn giữ truyền thống lễ Vu Lan

Lễ Vu Lan từ lâu đã trở thành nét đẹp văn hóa của mỗi người dân Việt Nam. Dù sống ở đâu, trong nước hay ngoài nước, cứ đến dịp Rằm tháng 7 âm lịch, người Việt Nam đều mong muốn làm những việc có ý nghĩa thiết thực để tỏ lòng biết ơn, báo hiếu ông bà, cha mẹ. Truyền thống này hiện vẫn luôn được bà con cộng đồng người Việt tại Lào gìn giữ và duy trì.
Giờ đẹp cúng rằm tháng 7 năm 2024

Giờ đẹp cúng rằm tháng 7 năm 2024

Giờ đẹp cúng rằm tháng 7 năm 2024 rơi vào khung giờ nào? Cùng tìm hiểu ngay dưới đây để chuẩn bị tốt ngất cho ngày lễ quan trọng này nhé.
Cộng đồng người Việt tại Bangkok, Thái Lan mừng lễ Vu Lan

Cộng đồng người Việt tại Bangkok, Thái Lan mừng lễ Vu Lan

Chiều ngày 28/8, cộng đồng Phật tử Việt Nam tại Thái Lan đã phối hợp với Trung tâm Ngôn ngữ và Kiến thức Việt (VLK Center), Hội Người Thái gốc Việt Bangkok, Hội Doanh nhân Thái - Việt Bangkok, Hội Văn hóa Thái - Việt cùng tổ chức lễ Vu Lan báo hiếu tại chùa Quảng Phước (Wat Ananamnikayaram) ở thủ đô Bangkok.

Các tin bài khác

200 căn nhà tình nghĩa đến với người có hoàn cảnh khó khăn ở huyện miền núi Quảng Trị

200 căn nhà tình nghĩa đến với người có hoàn cảnh khó khăn ở huyện miền núi Quảng Trị

Ngày 23/12, Bộ Công an phối hợp với tỉnh Quảng Trị tổ chức lễ khánh thành và bàn giao 200 căn nhà tình nghĩa cho người nghèo, người có khó khăn về nhà ở tại 2 huyện Đakrông và Hướng Hóa.
Nghệ An đã xây dựng, sửa chữa được trên 9.200 nhà ở cho người nghèo

Nghệ An đã xây dựng, sửa chữa được trên 9.200 nhà ở cho người nghèo

Đây là số liệu được đưa ra tại Đại hội đại biểu các dân tộc thiểu số tỉnh Nghệ An lần thứ IV, năm 2024 do UBND tỉnh Nghệ An tổ chức tại thành phố Vinh vào ngày 26/9.
Quảng Bình hỗ trợ xây dựng và sửa chữa 3.000 nhà “Đại đoàn kết”

Quảng Bình hỗ trợ xây dựng và sửa chữa 3.000 nhà “Đại đoàn kết”

Đây là số liệu được đưa ra tại Đại hội Đại biểu Mặt trận tổ quốc Việt Nam tỉnh Quảng Bình lần thứ XIV, nhiệm kỳ 2024-2029 do Ủy ban MTTQVN tỉnh Quảng Bình tổ chức ngày 02/8.
Bình Thuận: tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống gia đình Việt

Bình Thuận: tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống gia đình Việt

Ngày 11/7, tại thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận, đã diễn ra lễ khai mạc ngày hội gia đình các tỉnh Đông Nam Bộ lần thứ XIII năm 2024.

Đọc nhiều

Kỷ niệm 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Thái Lan

Kỷ niệm 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Thái Lan

Ngày 19/5, tại tỉnh Nakhon Phanom (Thái Lan), Lễ kỷ niệm 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh được tổ chức trang trọng tại Khu tưởng niệm Bác Hồ ở làng Nachok (Bản Mạy), nơi Người từng sống và hoạt động cách mạng từ năm 1928 đến 1930.
32 đội tham gia Giải bóng đá của cộng đồng người Việt Nam tại Nhật Bản

32 đội tham gia Giải bóng đá của cộng đồng người Việt Nam tại Nhật Bản

Ngày 18/5, tại sân vận động Redsland TP Saitama, Nhật Bản đã diễn ra giải thi đấu bóng đá của cộng đồng người Việt đang học tập, làm việc và sinh sống tại đây. Giải đấu do Tổ chức giao quốc tế Việt Nam Nhật Bản (FAVIJA) tổ chức dưới sự bảo trợ của Đại sứ quán Việt Nam tại Nhật Bản.
Ra mắt chương trình đào tạo giảng dạy tiếng Việt như một ngoại ngữ

Ra mắt chương trình đào tạo giảng dạy tiếng Việt như một ngoại ngữ

Ngày 18/5, tại Hà Nội, Trường Đại học Ngoại ngữ (Đại học Quốc gia Hà Nội) đã tổ chức ra mắt chương trình đào tạo giảng dạy tiếng Việt như một ngoại ngữ (thuộc ngành Tiếng Việt và Văn hóa Việt Nam).
Bắc Giang, Đồng Nai, TP.HCM: Sôi động các hoạt động đối ngoại nhân dân

Bắc Giang, Đồng Nai, TP.HCM: Sôi động các hoạt động đối ngoại nhân dân

Ngày 18/5, nhiều hoạt động đối ngoại nhân dân đã diễn ra sôi nổi trên cả nước. Tại Bắc Giang, Hội hữu nghị Việt Nam - Liên bang Nga kỷ niệm 26 năm thành lập, khẳng định mối quan hệ hữu nghị bền chặt giữa hai quốc gia. Trong khi đó, Hội hữu nghị Việt Nam - Campuchia tỉnh Đồng Nai và TP.HCM đã tổ chức chuyến thăm Di tích Đoàn 125, tiếp tục thắt chặt tình đoàn kết, gắn bó giữa nhân dân hai nước.
Phát triển hệ thống giao thông động lực để Mường Nhé phát triển

Phát triển hệ thống giao thông động lực để Mường Nhé phát triển

Mường Nhé (Điện Biên) – nơi địa đầu cực Tây Tổ quốc – đang từng ngày chuyển mình mạnh mẽ nhờ những bước tiến trong phát triển hạ tầng giao thông.
Khắc phục thành công sự cố hệ thống tời lưới cho tàu cá ở đảo Trường Sa

Khắc phục thành công sự cố hệ thống tời lưới cho tàu cá ở đảo Trường Sa

Ngày 18/5/2025, Trung tâm Dịch vụ Hậu cần – Kỹ thuật đảo Trường Sa (thuộc Hải đoàn 129 Hải quân) đã khắc phục thành công sự cố hệ thống tời lưới tàu cá NT02070TS.
Hải quân Vùng 5: Nâng cao khả năng sử dụng vũ khí, trang bị cho chiến sĩ mới

Hải quân Vùng 5: Nâng cao khả năng sử dụng vũ khí, trang bị cho chiến sĩ mới

Từ ngày 14-16/5, tại thành phố Phú Quốc (tỉnh Kiên Giang), Tiểu đoàn 563, Bộ Tư lệnh Vùng 5 Hải quân tổ chức kiểm tra “3 tiếng nổ” cho chiến sĩ mới nhập ngũ năm 2025. Đây là hoạt động huấn luyện quan trọng giúp chiến sĩ mới làm quen với cường độ huấn luyện cao, nâng cao thể lực, bản lĩnh, khả năng sử dụng vũ khí, trang bị trong điều kiện sát với thực tế chiến đấu.
infographics viet nam tai dac cu chu tich uy ban ky thuat thuong truc to chuc hai quan the gioi
hon 2700 dai bieu du dai le phat dan vesak lien hop quoc 2025 tai viet nam
infographics ngay quoc te phong chong tieng on 2542025 bien phap giam thieu tac dong cua tieng on
infographics pha lau thang co vao danh sach mon ham ngon nhat dong nam a
thi diem thuc hien du an nha o thuong mai tu 142025
infographic 9 dai hoc viet nam vao bang xep hang the gioi theo nhom nganh nam 2025
infographics lua dao lam cong tac vien chot don hang online
Xin chờ trong giây lát...
[Video] Người truyền cảm hứng về tình yêu nước
Sinh viên Lào đi chùa tắm Phật mừng Tết cổ truyền Bunpimay
[Video] 60 phút - Hành trình thay đổi cuộc đời
MV "Bắc Bling": Cụ già, em nhỏ ngân nga, du khách gần xa tỏ bày hứng thú
[Video] Dự án CAF: Ươm mầm những công dân toàn cầu tương lai
[Video] Du khách quốc tế trải nghiệm lễ Phật đầu năm tại chùa Tam Bảo (Đà Nẵng)
Tết của bác sĩ trực cấp cứu - hồi sức tích cực
Đại sứ nhóm G4 hát "Năm qua đã làm gì"
[Video] Bản hòa ca tình hữu nghị chào năm mới 2025
[Video] 30 năm quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ: từ chiến tranh đến đối tác chiến lược toàn diện
[Video] Samaritan’s Purse và Plan International Việt Nam hỗ trợ người dân Việt Nam phục hồi sau bão
[Video] Tái thiết thôn Làng Nủ: Quân đội - Nhân dân đồng hành xây dựng tương lai mới
[Video] Tổ chức Cứu trợ Trẻ em và hành trình 10 năm thay đổi cuộc sống trẻ em vùng cao
[Video] Kinh nghiệm tham quan Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam mới
Halloween: ứng xử thế nào cho đúng?
Thời tiết hôm nay (18/5): Mưa lớn ở Bắc Bộ, Thanh Hóa và Nghệ An

Thời tiết hôm nay (18/5): Mưa lớn ở Bắc Bộ, Thanh Hóa và Nghệ An

Theo Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, đêm qua và sáng sớm nay (18/5), ở khu vực Bắc Bộ, Thanh Hóa và Nghệ An có mưa rào và dông, cục bộ có nơi mưa to, riêng khu vực vùng núi phía Đông Bắc Bộ có mưa vừa, mưa to, cục bộ có nơi mưa rất to.
9 địa điểm du lịch nổi tiếng của Scotland

9 địa điểm du lịch nổi tiếng của Scotland

Scotland, quê hương của những truyền thuyết cổ xưa và cảnh quan thiên nhiên đầy ấn tượng, là điểm đến mơ ước của nhiều người. Với vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ cùng các công trình kiến trúc độc đáo, các địa điểm du lịch Scotland hứa hẹn sẽ mang đến những ấn tượng khó phai cho du khách khi đặt chân đến vùng đất này.
Thời tiết hôm nay (15/5): Mưa lớn cục bộ, lốc, sét ở Tây Bắc, Tây Nguyên và Nam Bộ

Thời tiết hôm nay (15/5): Mưa lớn cục bộ, lốc, sét ở Tây Bắc, Tây Nguyên và Nam Bộ

Đêm qua (14/5), ở khu vực Tây Bắc, Việt Bắc có mưa rào và dông, cục bộ có nơi mưa to đến rất to. Theo Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, ngày và đêm 15/5, khu vực này tiếp tục có mưa rào và dông rải rác, cục bộ có nơi mưa to với lượng mưa từ 20-40mm, có nơi trên 70mm.
Hà Nội ban hành danh mục di sản, công trình cần ưu tiên bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa

Hà Nội ban hành danh mục di sản, công trình cần ưu tiên bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa

Hội đồng nhân dân (HĐND) thành phố Hà Nội vừa thông qua Nghị quyết số 24/NQ-HĐND ban hành danh mục các khu vực, di tích, di sản, công trình cần tập trung nguồn lực để bảo vệ, phát huy giá trị văn hóa (đợt 1).
Thời tiết hôm nay (14/5): Hà Nội ngày nắng, chiều tối mưa giông

Thời tiết hôm nay (14/5): Hà Nội ngày nắng, chiều tối mưa giông

Theo Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, ngày 14/5, Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ có nắng đến 33 độ; từ chiều tối có mưa rào và giông rải rác, riêng khu vực Tây Bắc và Việt Bắc cục bộ có nơi mưa to (mưa tập trung vào chiều tối và đêm).
Thời tiết hôm nay (11/5): Miền Bắc có mưa, trời mát

Thời tiết hôm nay (11/5): Miền Bắc có mưa, trời mát

Theo Trung tâm Khí tượng Thuỷ văn Quốc gia, khu vực miền Bắc duy trì trạng thái âm u, trời mát, có nơi mưa to đến rất to, gió Đông Bắc cấp 3 do ảnh hưởng của không khí lạnh tăng cường.
Phiên bản di động