Trang chủ Bạn đọc - Cần biết
07:34 | 05/06/2017 GMT+7

Ông Trump rút Mỹ khỏi Hiệp định khí hậu Paris là do sai lầm chiến lược của ông Obama

aa
Lãnh đạo các nước đã bị sốc khi Tổng thống Donald Trump tuyên bố hôm 1/6 rằng Mỹ sẽ rút khỏi Hiệp định Paris về chống biến đổi khí hậu.

Nhưng thực ra không có gì đáng ngạc nhiên cả. Từ năm 1992, khi nỗ lực toàn cầu đáng kể đầu tiên được thực hiện nhằm kiểm soát biến đổi khí hậu, Quốc hội Mỹ đã tỏ ra không sẵn sàng gắn kết vào bất kỳ thỏa thuận ràng buộc nào có thể gây bất lợi cho Mỹ.

ong trump rut my khoi hiep dinh khi hau paris la do sai lam chien luoc cua ong obama

Tổng thống Mỹ Barack Obama tại hội thảo biến đổi khí hậu Paris 2015.

Cựu tổng thống Barack Obama đã đưa vấn đề chống biến đổi khí hậu thành một trong những di sản chủ yếu của mình bằng sự gắn kết Mỹ với Hiệp định Paris, trong khi có rất nhiều khả năng nỗ lực của ông sẽ thất bại.

Obama đã tiếp cận chính trị theo cách chưa từng thấy để bảo vệ Hiệp định Paris, trong khi về lý thuyết ông cần phải theo đuổi giải pháp tuân theo các quy trình, nguyên tắc của Quốc hội và luật pháp Mỹ.

Những hành động của Obama tạo tiền đề cho phép người kế nhiệm Donald Trump, với cam kết tranh cử là sẽ hủy bỏ thỏa thuận quốc tế về vấn đề khí hậu này, đảo ngược một cách dễ dàng Hiệp định Paris.

Chưa bàn đến các vấn đề về biến đổi khí hậu, chỉ riêng phân tích về nguyên nhân dẫn đến việc rút khỏi Hiệp định cũng sẽ dấy lên tình trạng tranh luận dai dẳng, hoặc tệ hơn là bế tắc ở Quốc hội và chính quyền tổng thống.

Ông Obama đã áp dụng cách tiếp cận sai lầm tương tự đối với một số vấn đề mang tính di sản khác liên quan đến nhập cư và thỏa thuận hạt nhân Iran, những vấn đề nhiều khả năng cũng bị Tổng thống Trump đảo ngược.

ong trump rut my khoi hiep dinh khi hau paris la do sai lam chien luoc cua ong obama

Năm 1992, nhiều quốc gia chung tay phát triển một "khuôn khổ" dưới sự bảo trợ của Liên hợp quốc (LHQ) về chống biến đổi khí hậu. Đại diện cho Mỹ ký kết thỏa thuận khi đó là Tổng thống George H.W. Bush (Bush "cha").

ong trump rut my khoi hiep dinh khi hau paris la do sai lam chien luoc cua ong obama

Tổng thống Mỹ George Bush ký hiệp định biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc tháng 6/1992. Ảnh: Getty

Trong hệ thống chính trị Mỹ, Thượng viện với 100 thượng nghị sĩ thành viên sẽ phải phê duyệt mọi hiệp ước mà Mỹ tham gia với "đại đa số" từ 66 phiếu.

Tiêu chuẩn này đặt ra rào cản rất lớn để Mỹ gia nhập bất kỳ hiệp ước quốc tế hoặc thực thi bất kỳ hành động lập pháp gây tranh cãi nào. Chưa có đảng phái nào từ thời chính quyền Lyndon Johnson năm 1967 chiếm được 66 ghế hoặc nhiều hơn ở Thượng viện.

Trong quá trình trao đổi với Thượng viện, ông Bush "cha" chỉ ra rằng những điều khoản trong các thỏa thuận tiếp theo, như Nghị định thư Kyoto nổi tiếng (1997), sẽ mang tính ràng buộc với Mỹ.

Điểm nhấn chính trong các thỏa thuận tương lai chủ yếu xoay quanh yêu cầu của Thượng viện, rằng các nước đang phát triển cũng phải bị ràng buộc như Mỹ. Nhưng quan trọng là, đảng Dân chủ chiếm đa số Thượng viện khi đó, trong khi Bush là thành viên Cộng hòa.

Một số nhà ủng hộ vấn đề khí hậu muốn Bush ký "thỏa thuận thực thi" (executive agreement: Bản hiệp định ký kết giữa tổng thống với chính phủ nước khác mà không thông qua Thượng viện) để xúc tiến các thỏa thuận ràng buộc trong tương lai, đồng nghĩa với "qua mặt" rào cản về đa số tại Thượng viện.

Ông Bush cho rằng một thỏa thuận như thế là vi phạm các truyền thống của Thượng viện và không phù hợp.

Tổng thống Bill Clinton, thành viên đảng Dân chủ, lên nắm quyền năm 1995 và đặt vấn đề biến đổi khí hậu là ưu tiên hàng đầu. Trong giai đoạn này, LHQ đang làm việc về Nghị định thư Kyoto, trong đó ràng buộc các nước phát triển về những mục tiêu và các mốc thời gian liên quan đến biến đổi khí hậu.

Đảng Dân chủ mất quyền kiểm soát Thượng viện vào tay phe Cộng hòa khi ông Clinton thắng cử.

Năm 1997, trong khi Nghị định thư Kyoto được chờ đợi thì Thượng viện Mỹ ra nghị quyết tuyên bố thẳng thừng rằng họ sẽ không chấp thuận nó, trừ khi các nước đang phát triển cũng bị ràng buộc với các mục tiêu và khung thời gian. Nghị quyết được thông qua với 95 phiếu thuận và 0 phiếu chống.

ong trump rut my khoi hiep dinh khi hau paris la do sai lam chien luoc cua ong obama

Năm 1998, Phó tổng thống Al Gore đại diện cho Mỹ "ký tượng trưng" Nghị định thư Kyoto

Clinton hoàn toàn "bó tay" và cả Thượng viện đã chặn đứng nỗ lực của ông. Năm 1998, Phó tổng thống Al Gore, người ủng hộ mạnh mẽ về vấn đề khí hậu và là chủ nhân giải Nobel, đại diện cho Mỹ "ký tượng trưng" Nghị định thư Kyoto, dù điều này là vô nghĩa khi không có đa số phiếu thuận ở Thượng viện.

George W. Bush (Bush "con"), đảng viên Cộng hòa, thắng cử năm 2000 và lên nắm quyền năm 2001, cũng rất quan tâm đến vấn đề biến đổi khí hậu.

Thượng viện, dù được kiểm soát bởi đảng Cộng hòa, vẫn tuyên bố rõ ràng rằng họ sẽ không đạt được số phiếu cần có để thông qua việc gia nhập Kyoto. Vì vậy, ông Bush "con" không bao giờ đưa hiệp ước này ra Quốc hội.

Cũng trong thời gian này, Vụ khảo cứu Quốc hội (CRS), một cơ quan nghiên cứu trong Quốc hội của cả hai đảng, ra kết luận vào năm 2002 rằng các thỏa thuận về môi trường chính là những hiệp ước quốc tế, và do đó phải được Thượng viện phê chuẩn để hợp pháp hóa.

ong trump rut my khoi hiep dinh khi hau paris la do sai lam chien luoc cua ong obama

Các chính quyền trước đây ở Mỹ đều quan tâm đến việc tham gia vào những thỏa thuận chống biến đổi khí hậu, nhưng bị bế tắc bởi quy định về đa số phiếu Thượng viện, được ghi rõ trong hiến pháp Mỹ. Tổng thống Barack Obama (nhiệm kỳ 2009-2017) cũng phải đối mặt với những rào cản tương tự.

Cơ hội tiếp theo để Mỹ gia nhập một hiệp ước về khí hậu sau thời Bush "con" là Thỏa thuận Copenhagen năm 2009. Nhưng thỏa thuận này đổ vỡ bởi không được các thành viên LHQ chấp thuận. Ông Obama sau đó quyết định gắn kết Mỹ với vai trò tiên phong trong chống biến đổi khí hậu.

ong trump rut my khoi hiep dinh khi hau paris la do sai lam chien luoc cua ong obama

Trong suốt nhiệm kỳ đầu, ông Obama liên tục thất vọng bởi tình trạng bế tắc tại Quốc hội.

Obama không làm được nhiều trong 4 năm nhiệm kỳ đầu tiên. Nghị định thư Kyoto "chết" từ năm 2012. Phần lớn nỗ lực của Obama tập trung để thông qua đạo luật về bảo hiểm y tế và khắc phục hậu quả cuộc khủng hoảng tài chính 2008 để lại cho Mỹ.

Trong suốt nhiệm kỳ đầu, Obama liên tục thất vọng bởi tình trạng bế tắc tại Quốc hội. Phe Cộng hòa kiểm soát Hạ viện trong phần lớn nhiệm kỳ của ông, và dù đảng Dân chủ nắm Thượng viện thì đảng Cộng hòa vẫn tìm ra cách chặn đường Obama trong mọi tình huống. Quốc hội Mỹ dưới thời Obama được cho là có hiệu suất làm việc kém nhất trong lịch sử.

Tới nhiệm kỳ thứ hai, Obama quyết định phá thế bế tắc bằng cách "vượt mặt" Quốc hội. Ông thường xuyên ban hành các lệnh hành pháp và các quy định mà ông tin rằng không cần Quốc hội chấp thuận.

Obama nổi tiếng với câu nói "Tôi có một cây bút và một chiếc điện thoại", hàm ý rằng ông sẽ hành động đơn phương.

ong trump rut my khoi hiep dinh khi hau paris la do sai lam chien luoc cua ong obama

Trong quá trình chuẩn bị cho Hiệp định Paris, ông Obama chỉ đạo Cơ quan bảo vệ môi trường Mỹ (EPA) xây dựng một bộ tiêu chuẩn cho các nhà máy nhiệt điện sử dụng nhiên liệu than. Bộ tiêu chuẩn sẽ ảnh hưởng gần như toàn bộ các nhà máy điện trong nước và chặn bất kỳ nhà máy mới nào đi vào hoạt động.

ong trump rut my khoi hiep dinh khi hau paris la do sai lam chien luoc cua ong obama

Nhà máy nhiệt điện sử dụng nhiên liệu than ở Mỹ.

Điều này cho phép Obama đạt mục tiêu và thời hạn về giảm phát thải cho Hiệp định Paris mà không cần Quốc hội phê duyệt. Kế hoạch Năng lượng sạch (CPP) chính thức có hiệu lực từ năm 2015.

Ông Obama hiểu rằng Hiệp định Paris sẽ không thể được phê chuẩn bởi Thượng viện do phe Cộng hòa nắm giữ. Vì vậy ông quyết định "phá cách" so với các tiền nhiệm và ký "thỏa thuận thực thi" vào năm 2016.

Theo nhiều báo lớn ở Mỹ, như tờ The Hill, Obama biết rõ thỏa thuận Paris không thể vận hành tốt nếu Mỹ không tham gia. Cho nên ông, cùng Ngoại trưởng John Kerry, đã làm việc với LHQ cùng Liên minh châu Âu (EU) để khiến các mục tiêu và thời gian giảm khí thải trở nên linh hoạt hơn; và quan trọng nhất là giúp Thỏa thuận được diễn giải giống như một "thỏa thuận" hơn là một hiệp ước.

Nhưng trớ trêu thay, EU lại xem "thỏa thuận" này là hiệp ước khi họ đưa ra cho 28 thành viên khối xét duyệt.

Hiển nhiên, không bí mật nào giữ kín được ở Washington, vậy là phe phản đối thỏa thuận khí hậu nổi giận. Và ông Trump nằm trong số đó.

Một lần nữa, những vấn đề về sự tham gia của các nước đang phát triển, và Trung Quốc, lại trở thành mối bận tâm.

Obama rời cương vị vào tháng 1/2017, tin rằng di sản về khí hậu của mình sẽ được bảo toàn.

Di sản về vấn đề khí hậu của Obama đã trở nên "tơi tả" chỉ trong vòng 4 tháng đầu nhiệm kỳ ông Trump, khi tổng thống bắt đầu "giáng búa". Tờ Washington Post nói Trump đã biến cây bút và chiếc điện thoại của Obama thành "cây bút và cái loa".

Tòa án tối cao Mỹ vào tháng 2/2016 đã làm suy yếu Kế hoạch Năng lượng sạch của Obama khi nhận thấy tổng thống có thể áp đặt các tiêu chuẩn tương tự của EPA lên nhiều bang. Kế hoạch hiện đã bị đình chỉ.

Trong khi đó, ông Trump đã tước đi 1/3 ngân sách cấp cho EPA trong bản đề xuất ngân sách năm tài chính 2018. Thêm vào đó, ông ký lệnh hành pháp mở đường cho việc dẹp bỏ Kế hoạch nói trên, đồng thời ban hành các sắc lệnh khác để hồi sinh ngành công nghiệp than mà ông Obama đã cố "dìm xuống".

Hồi tuần trước, tổng thống Trump đã ký sắc lệnh hành pháp rút Mỹ khỏi Hiệp định Paris về chống biến đổi khí hậu. Ông cũng rút lại cam kết mà Obama đưa ra về việc tài trợ nhiều tỉ USD cho các nước đang phát triển để kiểm soát biến đổi khí hậu. Trước khi rời nhiệm sở, chính quyền Obama đã chi 1 tỉ USD phục vụ mục đích này.

ong trump rut my khoi hiep dinh khi hau paris la do sai lam chien luoc cua ong obama

Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố rút Mỹ khỏi hiệp định chống biến đổi khí hậu Paris.

Ngay cả khi Trump không làm như vậy, ông vẫn có thể phá vỡ thỏa thuận Paris bằng cách hạ thấp các mục tiêu và khung thời gian, hoặc chỉ cần tuyên bố Thỏa thuận trên thực ra là một Hiệp ước và gửi lên Thượng viện để bỏ phiếu, nơi thỏa thuận chắc chắn sẽ "chết".

Cuối cùng, di sản về khí hậu của Obama chỉ tồn tại được 9 tháng, nhưng trong thời gian đó nó không thu về được kết quả gì.

ong trump rut my khoi hiep dinh khi hau paris la do sai lam chien luoc cua ong obama

Những người không học về hệ thống quản trị của Mỹ chắc hẳn sẽ kinh ngạc bởi tất cả những điều kể trên. Nhưng điều này không lạ. Hệ thống của Mỹ được thiết kế để vận hành đúng như vậy, và trong trường hợp về vấn đề khí hậu, 5 đời tổng thống đã chứng minh điều đó.

ong trump rut my khoi hiep dinh khi hau paris la do sai lam chien luoc cua ong obama

Tình trạng bế tắc và vô hiệu hóa được tiến hành có chủ đích, bởi nó thúc đẩy các lãnh đạo chính trị phải phát triển nhận thức chung rộng rãi và hợp tác với nhau, trước khi xúc tiến những hành động lớn.

Thỏa thuận Paris sẽ lấy đi của Mỹ hàng tỉ USD, không chỉ bởi ảnh hưởng đến nền kinh tế, mà còn ở số tiền chi cho các nước đang phát triển. Thỏa thuận này có phải là một điều tốt hay không thì còn tùy vào quan điểm của từng người, nhưng cả hệ thống thì đòi hỏi phải đạt được nhận thức chung.

Ông Obama từng nhiều lần lặp lại cảnh báo rằng ông sẽ quyết định đơn phương trong vấn đề khí hậu. Ông tin rằng sức ép dư luận và một ban lãnh đạo Quốc hội yếu ớt sẽ khiến hành động của ông được bất khả xâm phạm. Nhưng ông đã không lường đến Trump.

Nguyên lý mà Obama dùng để diễn giải vấn đề biến đổi khí hậu, nay được chính Trump sử dụng để đảo ngược nó.

Sẽ rất thú vị khi quan sát liệu di sản về nhập cư, về y tế và thỏa thuận hạt nhân Iran của Obama có trụ được trước các pha tấn công của ông Trump hay không.

*Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả.

Tiến sĩ Terry F. Buss

Nguồn:

Tin bài liên quan

Các tin bài khác

Thuê Xe Việt - Đơn vị cho thuê xe 7 chỗ uy tín, chuyên nghiệp

Thuê Xe Việt - Đơn vị cho thuê xe 7 chỗ uy tín, chuyên nghiệp

Bạn đang cần thuê xe 7 chỗ để đi du lịch, công tác hoặc muốn di chuyển thoải mái cho gia đình? Thuê Xe Việt sẽ là giải pháp hoàn hảo với dịch vụ cho thuê xe chuyên nghiệp, uy tín, đem đến trải nghiệm thuê xe an toàn và tiện lợi nhất.
Thời tiết hôm nay (22/11): Bắc Bộ ngày nắng, trời lạnh

Thời tiết hôm nay (22/11): Bắc Bộ ngày nắng, trời lạnh

Hôm nay 22/11, thời tiết miền Bắc nắng lạnh, miền Trung có đợt mưa to đến rất to, còn miền Nam nhiều mây, ngày nắng.
Top con giáp xui xẻo hôm nay 25/11/2024: Thìn Tỵ đầu tuần khó khăn

Top con giáp xui xẻo hôm nay 25/11/2024: Thìn Tỵ đầu tuần khó khăn

Con giáp xui xẻo hôm nay 25/11/2024 Thìn có thể sẽ đối mặt với những cản trở nhất định. Trong quá trình làm việc, bản mệnh khó tránh khỏi những mâu thuẫn với đồng nghiệp do hai bên không thống nhất được ý kiến, thậm chí cảm thấy như bị gây khó.
Top con giáp may mắn hôm nay 25/11/2024: Tý tam hợp nâng đỡ Dần công danh xán lạn

Top con giáp may mắn hôm nay 25/11/2024: Tý tam hợp nâng đỡ Dần công danh xán lạn

Con giáp may mắn hôm nay 25/11/2024 vận trình công danh của tuổi Dần đang mở ra những bước tiến mới và qua đó có thể gặt hái không ít trái ngọt.

Đọc nhiều

Mở rộng cơ hội hợp tác, kinh doanh cho doanh nghiệp Việt tại Hoa Kỳ

Mở rộng cơ hội hợp tác, kinh doanh cho doanh nghiệp Việt tại Hoa Kỳ

Ngày 21/11, tại TP Cần Thơ, Trung tâm Xúc tiến đầu tư - thương mại và Hội chợ Triển lãm Cần Thơ phối hợp Tổng lãnh sự quán Hoa Kỳ tại TP Hồ Chí Minh tổ chức Hội thảo “Mở rộng kinh doanh tại Hoa Kỳ”.
World Vision cùng Việt Nam bảo vệ trẻ em trên không gian mạng

World Vision cùng Việt Nam bảo vệ trẻ em trên không gian mạng

“Trong nỗ lực xây dựng môi trường mạng an toàn, hiệu quả cho trẻ em, World Vision International tại Việt Nam luôn tập trung vào phương pháp tiếp cận lấy trẻ em làm trung tâm. World Vision đặc biệt chú trọng chương trình giáo dục kỹ năng số toàn diện để trẻ em có thể vừa biết cách tự bảo vệ mình, vừa có thể sử dụng internet sáng tạo. Đồng thời tự ý thức vai trò chủ động của mình trong việc xây dựng môi trường internet an toàn, hiệu quả”.
Giao lưu nhân dân: Nền tảng vững chắc cho tình hữu nghị Việt Nam - Mông Cổ

Giao lưu nhân dân: Nền tảng vững chắc cho tình hữu nghị Việt Nam - Mông Cổ

Ngày 21/11, tại Hà Nội, Hội hữu nghị Việt Nam - Mông Cổ đã tổ chức Lễ kỷ niệm 70 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Mông Cổ (17/11/1954 - 17/11/2024).
Người có công được hỗ trợ 30-60 triệu đồng cải tạo, sửa chữa và xây mới nhà ở

Người có công được hỗ trợ 30-60 triệu đồng cải tạo, sửa chữa và xây mới nhà ở

Người có công được hỗ trợ 60 triệu đồng/hộ đối với trường hợp xây mới nhà ở và được hỗ trợ 30 triệu đồng/hộ đối với trường hợp cải tạo, sửa chữa nhà ở.
Bộ đội biên phòng Việt - Lào tuần tra song phương bảo vệ biên giới

Bộ đội biên phòng Việt - Lào tuần tra song phương bảo vệ biên giới

Từ ngày 21-22/11, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Quảng Trị phối hợp với Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Salavan (Lào) tiến hành tuần tra song phương đoạn biên giới Việt Nam - Lào, từ mốc quốc giới 634 đến mốc quốc giới 637.
Tàu 467 Vùng 4 Hải quân cứu nạn thành công tàu cá Bình Định

Tàu 467 Vùng 4 Hải quân cứu nạn thành công tàu cá Bình Định

Ngày 21/11, Tàu 467 Vùng 4 Hải quân đã cứu nạn thành công tàu cá Bình Định bị hỏng máy tại khu vực đảo Phú Quý.
Việt Nam kiên quyết thực hiện các biện pháp phù hợp với luật pháp quốc tế để thực thi chủ quyền

Việt Nam kiên quyết thực hiện các biện pháp phù hợp với luật pháp quốc tế để thực thi chủ quyền

Việt Nam tôn trọng quyền của các quốc gia ven biển trong việc ban hành nội luật và các quy định liên quan đến biển phù hợp với UNCLOS 1982; đồng thời, Việt Nam cũng đề nghị các quốc gia khác tôn trọng đầy đủ chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Trường Sa và các quyền của Việt Nam đối với các vùng biển của Việt Nam được xác lập phù hợp với UNCLOS 1982.
Xin chờ trong giây lát...
Liên hoan Giai điệu hữu nghị tỉnh Đồng Nai năm 2024
Cận cảnh Kia Seltos 2024 tại đại lý
Khởi động Giải báo chí toàn quốc về văn hóa, thể thao và du lịch lần 2
Lộ diện kỳ thủ Việt Nam tranh chức vô địch Cờ Shogi Quốc tế 2024 tại Nhật Bản
UNICEF hỗ trợ người dân Sóc Trăng có nước sạch bằng năng lượng mặt trời
Ông Vi Tiêu Nghị, con trai Tướng Vi Quốc Thanh - trưởng Đoàn cố vấn quân sự Trung Quốc: Để những kỷ niệm xưa tạo sinh trong hiện tại và tương lai
Vietnam Cultural Show London 2024
Lão nông nhiều năm sưu tập những bức ảnh quý giá về Bác Hồ
Bác Hồ và bộ phim Những ngày tháng bên nhau
Hồ Chí Minh là biểu tượng của hòa bình, độc lập và tiến bộ xã hội
Bộ đội hải quân giúp dân chống hạn
Du học sinh Trung Quốc trải nghiệm đặc sản Hà Nội - 'cà phê trứng'
Du học sinh Trung Quốc trải nghiệm đặc sản Hà Nội - cà phê trứng
Top 3 điểm đến thu hút du khách quốc tế tại Hà Nội
Sản phẩm Làng nghề Dệt Thổ cẩm Xí Thoại, xã Xuân Lãnh, huyện Đồng Xuân, tỉnh Phú Yên.
Phiên bản di động