Trang chủ Gia đình Việt Tập tục
14:12 | 15/07/2022 GMT+7

Con trâu trong đời sống của người Tây Nguyên

aa
Người Kinh có câu “con trâu là đầu cơ nghiệp”, chắc là nói về vai trò quan trọng của loài trâu trong việc cày kéo và thích ứng với điều kiện canh tác ruộng nước lầy thụt. Lại có câu “trâu cày, ngựa cưỡi”, như hai chức năng chính của trâu và ngựa.
Tục Tục "bắt chồng" của người Tây Nguyên
“Bắt vợ” khá phổ biến ở khu vực miền núi phía bắc, trong khi một số cộng đồng thiểu số ở Tây Nguyên lại duy trì tục “bắt chồng”. Tập tục này là cách để nhiều gia đình nghèo tránh tục lệ thách cưới vẫn còn nặng nề trong cộng đồng.
Độc đáo không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên Độc đáo không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên
Cồng chiêng xuất hiện trên mảnh đất Tây Nguyên chan hòa nắng gió, nó như mạch nước ngầm thấm đẫm hơi thở cuộc sống. Cồng chiêng đã trở thành nét văn hoá đặc trưng, đầy sức quyến rũ, nó chính là cuộc sống của người Tây Nguyên.

Trong ca dao của người Kinh có những câu về con trâu rất thiết tha như nói về người bạn, người đồng nghiệp đồng cam cộng khổ: “Trâu ơi ta bảo trâu này/Trâu ăn no cỏ trâu cày với ta/Cấy cày vốn nghiệp nông gia/Ta đây trâu đấy ai mà quản công…”.

Ngược lại, việc canh tác của người Tây Nguyên chủ yếu là làm nương rẫy khô ráo, không cày kéo, không gánh gồng, đơn giản chỉ là “phát, đốt, chọc, tỉa”. Con trâu chẳng hề có ý nghĩa gì trong lao tác, dù họ nuôi ngựa và cưỡi ngựa khá nhiều.

Người Tây Nguyên xưa quan niệm, con trâu tự do nuôi lớn để mà cúng Yàng, bắt nó kéo cày thì Yàng quở phạt. Đồng rừng rộng rãi, cỏ cây tươi tốt, cái ăn thừa thãi nên trâu bò cũng đầy đàn chật đất. Thế nhưng, vai trò quan trọng nhất của con trâu là để hiến tế và ăn hội. Hàng năm, người Tây Nguyên đều có những cuộc “ăn trâu”, bao gồm những cuộc “đâm trâu” theo nghi thức lẫn những cuộc “đốt trâu”, “chém trâu” theo lệ làng. Nhìn chung, đồng bào chỉ hiến tế những con trâu trẻ, không hiến tế trâu quá già. Trừ trường hợp đặc biệt làm ma người già, gia đình sẽ giết con trâu đầu tiên người quá cố từng chăn nuôi, đó thường là con trâu già nhất bầy, để tỏ lòng tôn kính.

Con trâu trong đời sống của người Tây Nguyên
Phục dựng lễ đâm trâu tại một sự kiện văn hóa ở Gia Lai. Ảnh: Thùy Chi

Xưa kia, một đám lễ bỏ mả (pơ thi), người ta thường đốt đến mấy con trâu. Một số nơi nhà giàu có khi đốt số trâu bằng với số lượng hài cốt người nằm trong nhà mả. Các lễ hội mừng năm mới, ăn lúa mới, phạt vạ, hiến tế theo lời hứa … người Tây Nguyên cũng thường tổ chức ăn trâu.

Có lần về một xã vùng biên, gặp cuộc đâm trâu chỉ vì một lời hứa. Trong gia đình có người phụ nữ thường ốm đau quặt quẹo. Một mặt, người ốm vẫn được điều trị theo liệu trình Tây y. Mặt khác, ông chồng mời thầy cúng và hứa: nếu Yàng cho vợ khỏi bệnh, khỏe mạnh thì sẽ đâm một con trâu để tạ ơn. Khi người vợ đã khỏi bệnh vì được điều trị tích cực đúng cách, cả nhà đều rất mừng. Riêng ông chồng thì sực nhớ đến lời hứa, thế là mời làng tổ chức đâm trâu. Cuộc ấy phải chi một số tiền của khá lớn, nhưng đã hứa, không thể tiếc được!

Thông thường, trước lúc giết trâu hiến tế, người ta tắm rửa cho sạch sẽ, quyến luyến vuốt ve, thủ thỉ tâm tư với trâu, thậm chí cho trâu uống rượu cần như một sự chia sẻ, tri ân...

Vai trò của con trâu trong tâm linh người Tây Nguyên quả là bí ẩn. Một số giả thuyết cho rằng trâu là vật tổ (tô tem) của người Tây Nguyên. Việc “cà răng”, có vẻ như mô phỏng hàm răng con trâu. Thanh niên đến tuổi 13, 14 thì nằm ra, có khi để cho người khác trói lại và đè ra cưa cà mài cả buổi cho đứt sáu cái răng cửa hàm trên. Sau đó, họ nhuộm hàm răng bằng một thứ nhựa cây cho đen. Việc “cà răng” rất lâu và rất đau đớn, có người không chịu nổi, bị ngất xỉu. Tuy nhiên, ai đến tuổi ấy cũng tự nguyện “cà răng” để tạo ra “vẻ đẹp” truyền thống và tự khẳng định bản lĩnh của mình. Ai không “cà răng” khi chết sẽ bị đuổi sang thế giới của khỉ và két.

Hồi trước, có một vị Vua Lửa rất mê trâu. Ông chỉ ăn thịt trâu, không ăn thịt bò. Vì vậy mà ông nuôi khá nhiều trâu. Thường ngày ông rất thích tắm cùng đàn trâu trong một cái ao do ông tạo nên gọi là Ao Ơi Y.

Ông Rơ Mah Giáp-nguyên Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh-bảo rằng, hồi nhỏ ở quê ông chỉ có chăn trâu, không ai đi chăn bò. Và nhiều vùng Jrai trước đây cũng vậy, chỉ có khái niệm chăn trâu. Đàn bò thì thả rông trong rừng núi. Họ lý giải vì con trâu đắt bằng 3 con bò, trâu lại hiền chậm dễ bị bắt trộm nên phải chăn dắt cẩn thận.

Xưa kia, rất nhiều thứ tài sản trao đổi được tính theo trâu. Để lượng giá trị trâu, người ta gọi “trâu một em” (là con trâu đã được khoảng 2 tuổi, khi mẹ nó đã mang thai 11 tháng, đẻ ra con nghé khác), “trâu hai em” (là con trâu khoảng 3 tuổi, khi mẹ nó đã đẻ thêm 2 con nghé nữa)... Đặc biệt, trâu trắng rất quý hiếm, được quy đổi bằng dăm bảy con bò.

Sừng trâu, nhất là sừng trâu rừng dùng làm tù và, một loại nhạc khí dùng hiệu triệu dân làng lúc cần thúc giục, khi chống giặc dã, khi đi săn thú... Khi thổi, âm thanh của nó vang xa khắp nhiều đồi, nhiều suối. Trong khung cảnh núi rừng thâm u hoang dã, tiếng tù và cất lên nghe rất linh thiêng thống thiết. Nó thôi thúc trong lòng người. Nó thấm đẫm trong hồn người tinh thần làng muôn thuở.

Người Tây Nguyên xưa nhìn chung thể hiện tài sản chủ yếu bằng trâu, sau nữa là bò, heo, dê, rồi chiêng ché... Cá biệt có những vùng, các tù trưởng thể hiện sự giàu có bằng voi, bằng gia nô. Tuy vậy, về tâm linh, con trâu vẫn được coi trọng nhất.

Quần thể cổ thụ rừng Nam Tây Nguyên (Đắk Nông) được công nhận là cây di sản Việt Nam Quần thể cổ thụ rừng Nam Tây Nguyên (Đắk Nông) được công nhận là cây di sản Việt Nam
Quần thể 36 cây săng lẻ (bằng lăng) và 1 cây đa cổ thụ ở xã Quảng Trực, huyện Tuy Đức, tỉnh Đắk Nông vừa được Hội Bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Việt Nam công nhận là cây di sản Việt Nam.
Dân làng Mit Jep có nghề Dân làng Mit Jep có nghề "may áo" cho chiêng
“Giữ gìn, bảo tồn và phát huy Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên là một trong những cách giữ gìn hồn thiêng dân tộc và đây cũng là trách nhiệm của những người con Gia Rai được sinh ra và lớn lên ở làng Mit Jep”, già làng Rơ Châm Hyai (làng Mit Jep, xã Ia O, huyện Ia Grai, Gia Lai) khẳng định.
Theo: baogialai.com.vn
Nguồn:

Tin bài liên quan

Giới thiệu di sản văn hóa Việt Nam đến bạn bè Ấn Độ

Giới thiệu di sản văn hóa Việt Nam đến bạn bè Ấn Độ

Đoàn Nghệ thuật Dân gian gồm 12 thành viên từ Trường Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung ương (NUAE), Việt Nam đã tham dự Lễ hội Bộ lạc Quốc tế từ ngày 15–24 tháng 11 năm 2024 tại các thành phố lớn thuộc khu vực phía Bắc và Đông Ấn Độ như Lucknow, Kolkata, Shillong, và Guwahati.
Gần 60 tay đua tranh tài tại Ngày hội đua vỏ lãi tỉnh Cà Mau mở rộng 2024

Gần 60 tay đua tranh tài tại Ngày hội đua vỏ lãi tỉnh Cà Mau mở rộng 2024

Ngày 21/11, tại Cụm Tượng đài chuyến tàu tập kết ra Bắc (thị trấn Sông Đốc, huyện Trần Văn Thời, tỉnh Cà Mau), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Cà Mau phối hợp UBND huyện Trần Văn Thời tổ chức Ngày hội đua vỏ lãi tỉnh Cà Mau mở rộng năm 2024 gắn với hưởng ứng Cuộc vận động “Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại”.
Chỉ số Quyền lực châu Á 2024: Việt Nam thăng hạng về ảnh hưởng ngoại giao và văn hoá

Chỉ số Quyền lực châu Á 2024: Việt Nam thăng hạng về ảnh hưởng ngoại giao và văn hoá

Theo Viện nghiên cứu Lowy, chỉ số quyền lực của Việt Nam nằm trong nhóm quốc gia hạng trung, sự cải thiện lớn nhất của đất nước hình chữ S trong năm 2024 là sức ảnh hưởng về ngoại giao và văn hóa.

Các tin bài khác

Đắk Lắk bàn giao 15 bộ chiêng và 77 bộ trang phục truyền thống cho vùng đồng bào DTTS

Đắk Lắk bàn giao 15 bộ chiêng và 77 bộ trang phục truyền thống cho vùng đồng bào DTTS

Mới đây, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk vừa tổ chức bàn giao 15 bộ chiêng của dân tộc: Ê Đê, Mnông, Mường và 77 bộ trang phục truyền thống cho các câu lạc bộ, đội văn nghệ tại các thôn, buôn vùng đồng bào DTTS ở 11 huyện, thành, thị trên địa bàn tỉnh.
Lễ hội Nàng Hai mang đậm tín ngưỡng phồn thực của người Việt cổ

Lễ hội Nàng Hai mang đậm tín ngưỡng phồn thực của người Việt cổ

Lễ hội Nàng Hai ở xã Tiên Thành, Cao Bằng, là một điểm sáng nổi bật vì nó mang đậm nét văn hóa đặc trưng của người Tày, thể hiện lòng biết ơn, tôn kính với thiên nhiên và cầu mong mùa màng bội thu.
Hát Kiều Quảng Bình được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia

Hát Kiều Quảng Bình được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia

Mới đây, Sở Văn hóa - Thể thao tỉnh Quảng Bình đã tổ chức lễ đón nhận bằng công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia nghệ thuật trình diễn dân gian hát Kiều trên địa bàn các huyện Quảng Trạch, Tuyên Hóa và thị xã Ba Đồn.
Clip khách Tây đẩy gậy kịch tính với chàng trại H'Mông tại Lễ hội Gầu tào

Clip khách Tây đẩy gậy kịch tính với chàng trại H'Mông tại Lễ hội Gầu tào

Đến Lào Cai dịp này, nhiều du khách nước ngoài thích thú, hào hứng trải nghiệm nét văn hóa bản địa đặc sắc của dân tộc H’Mông trong lễ hội Gầu Tào.

Đọc nhiều

Việt Nam khuyến cáo người Việt ở Ukraine sẵn sàng phương án tốt nhất để giữ an toàn

Việt Nam khuyến cáo người Việt ở Ukraine sẵn sàng phương án tốt nhất để giữ an toàn

Bộ Ngoại giao khuyến cáo công dân, cộng đồng người Việt Nam đang ở Ukraine cần sẵn sàng phương án tốt nhất để giữ an toàn.
Mở rộng cơ hội hợp tác, kinh doanh cho doanh nghiệp Việt tại Hoa Kỳ

Mở rộng cơ hội hợp tác, kinh doanh cho doanh nghiệp Việt tại Hoa Kỳ

Ngày 21/11, tại TP Cần Thơ, Trung tâm Xúc tiến đầu tư - thương mại và Hội chợ Triển lãm Cần Thơ phối hợp Tổng lãnh sự quán Hoa Kỳ tại TP Hồ Chí Minh tổ chức Hội thảo “Mở rộng kinh doanh tại Hoa Kỳ”.
Các Liên hiệp hữu nghị Cụm 5: Vận động gần 300 tỷ đồng viện trợ trong năm 2024

Các Liên hiệp hữu nghị Cụm 5: Vận động gần 300 tỷ đồng viện trợ trong năm 2024

Ngày 20/11, tại Cà Mau, Liên hiệp các tổ chức hữu nghị các tỉnh, thành (Cụm 5) gồm: Cà Mau, Bạc Liêu, Sóc Trăng, Kiên Giang, Đồng Tháp, An Giang, Vĩnh Long, Trà Vinh và thành phố Cần Thơ tổ chức Hội nghị tổng kết công tác đối ngoại nhân dân năm 2024 và triển khai nhiệm vụ trọng tâm năm 2025.
World Vision cùng Việt Nam bảo vệ trẻ em trên không gian mạng

World Vision cùng Việt Nam bảo vệ trẻ em trên không gian mạng

“Trong nỗ lực xây dựng môi trường mạng an toàn, hiệu quả cho trẻ em, World Vision International tại Việt Nam luôn tập trung vào phương pháp tiếp cận lấy trẻ em làm trung tâm. World Vision đặc biệt chú trọng chương trình giáo dục kỹ năng số toàn diện để trẻ em có thể vừa biết cách tự bảo vệ mình, vừa có thể sử dụng internet sáng tạo. Đồng thời tự ý thức vai trò chủ động của mình trong việc xây dựng môi trường internet an toàn, hiệu quả”.
Tàu 467 Vùng 4 Hải quân cứu nạn thành công tàu cá Bình Định

Tàu 467 Vùng 4 Hải quân cứu nạn thành công tàu cá Bình Định

Ngày 21/11, Tàu 467 Vùng 4 Hải quân đã cứu nạn thành công tàu cá Bình Định bị hỏng máy tại khu vực đảo Phú Quý.
Việt Nam kiên quyết thực hiện các biện pháp phù hợp với luật pháp quốc tế để thực thi chủ quyền

Việt Nam kiên quyết thực hiện các biện pháp phù hợp với luật pháp quốc tế để thực thi chủ quyền

Việt Nam tôn trọng quyền của các quốc gia ven biển trong việc ban hành nội luật và các quy định liên quan đến biển phù hợp với UNCLOS 1982; đồng thời, Việt Nam cũng đề nghị các quốc gia khác tôn trọng đầy đủ chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Trường Sa và các quyền của Việt Nam đối với các vùng biển của Việt Nam được xác lập phù hợp với UNCLOS 1982.
Vùng 2 Hải quân phối hợp tổ chức thông tin, tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật năm 2024

Vùng 2 Hải quân phối hợp tổ chức thông tin, tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật năm 2024

Ngày 21/11, tại thành phố Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, Bộ Tư lệnh Vùng 2 Hải quân phối hợp với Công an tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu và Trung tâm 286/BTL 86 tổ chức Hội nghị thông tin, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2024.
cuu sinh vien campuchia tai viet nam tiep tuc noi nhung nhip cau vun dap tinh huu nghi hai nuoc
infographic 10 thang viet nam don hon 141 trieu luot khach du lich quoc te
infographics nhung dong gop quan trong cua viet nam trong acmecs
infographics brics va nam ban cau cung xay dung mot the gioi tot dep hon
infographics ngay phu nu viet nam 2010 phu nu viet nam chu dong sang tao tu tin toa sang trong thoi dai moi
video tay ninh bao ton phat huy nghe thuat trinh dien dan gian dan toc khmer gan voi phat trien du lich
infographics nobel 2024 giai nobel hoa binh ton vinh to chuc nihon hidankyo cua nhat ban
Xin chờ trong giây lát...
Liên hoan Giai điệu hữu nghị tỉnh Đồng Nai năm 2024
Cận cảnh Kia Seltos 2024 tại đại lý
Khởi động Giải báo chí toàn quốc về văn hóa, thể thao và du lịch lần 2
Lộ diện kỳ thủ Việt Nam tranh chức vô địch Cờ Shogi Quốc tế 2024 tại Nhật Bản
UNICEF hỗ trợ người dân Sóc Trăng có nước sạch bằng năng lượng mặt trời
Ông Vi Tiêu Nghị, con trai Tướng Vi Quốc Thanh - trưởng Đoàn cố vấn quân sự Trung Quốc: Để những kỷ niệm xưa tạo sinh trong hiện tại và tương lai
Vietnam Cultural Show London 2024
Lão nông nhiều năm sưu tập những bức ảnh quý giá về Bác Hồ
Bác Hồ và bộ phim Những ngày tháng bên nhau
Hồ Chí Minh là biểu tượng của hòa bình, độc lập và tiến bộ xã hội
Bộ đội hải quân giúp dân chống hạn
Du học sinh Trung Quốc trải nghiệm đặc sản Hà Nội - 'cà phê trứng'
Du học sinh Trung Quốc trải nghiệm đặc sản Hà Nội - cà phê trứng
Top 3 điểm đến thu hút du khách quốc tế tại Hà Nội
Sản phẩm Làng nghề Dệt Thổ cẩm Xí Thoại, xã Xuân Lãnh, huyện Đồng Xuân, tỉnh Phú Yên.
Thời tiết hôm nay (20/11): Không khí lạnh tiếp tục ảnh hưởng, miền Bắc rét sâu

Thời tiết hôm nay (20/11): Không khí lạnh tiếp tục ảnh hưởng, miền Bắc rét sâu

Theo Trung tâm Dự báo khí tượng thuỷ văn quốc gia, thời tiết hôm nay (20/11), không khí lạnh tiếp tục ảnh hưởng, miền Bắc rét sâu, vùng núi có nơi dưới 17 độ. Trung Bộ có mưa rào và dông, cục bộ mưa to. Nam Bộ nắng nóng, có nơi trên 34 độ.
Thời tiết hôm nay (19/11): Hà Nội có mưa, trời chuyển rét

Thời tiết hôm nay (19/11): Hà Nội có mưa, trời chuyển rét

Trung tâm Khí tượng Thủy văn Quốc gia dự báo ngày 19/11, Bắc Bộ, Thanh Hóa và Nghệ An có mưa vài nơi. Đêm và sáng sớm trời lạnh.
Thời tiết hôm nay (18/11): Bắc Bộ chuyển lạnh, Trung Bộ mưa rào

Thời tiết hôm nay (18/11): Bắc Bộ chuyển lạnh, Trung Bộ mưa rào

Ngày 18/11, không khí lạnh sẽ ảnh hưởng tới Bắc Bộ, Trung Bộ có mưa, mưa rào và dông vài nơi.
2 cơn bão xuất hiện trên biển Đông, không khí lạnh sắp tràn về miền Bắc

2 cơn bão xuất hiện trên biển Đông, không khí lạnh sắp tràn về miền Bắc

Biển Đông liên tiếp đón 2 cơn bão số 7 (bão Yinxing) và số 8 (bão Toraji). Đáng chú ý, đã có những thời điểm 2 cơn bão này hoạt động cùng lúc trên Biển Đông, gây ra hiện tượng bão đôi.
Thời tiết hôm nay (15/11): Bão số 8 tan trên biển, đất liền ngày nắng

Thời tiết hôm nay (15/11): Bão số 8 tan trên biển, đất liền ngày nắng

Theo Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, hồi 1 giờ ngày 15/11, vị trí tâm áp thấp nhiệt đới (suy yếu từ bão số 8) ở vào khoảng 21,1 độ Vĩ Bắc; 113,2 độ Kinh Đông, trên vùng biển phía Bắc của khu vực Bắc Biển Đông.
Xuất hiện tình trạng mạo danh lừa tiền người lao động muốn đi làm việc ở nước ngoài

Xuất hiện tình trạng mạo danh lừa tiền người lao động muốn đi làm việc ở nước ngoài

Cục Quản lý lao động ngoài nước (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội) vừa phát thông tin cảnh báo về tình trạng mạo danh doanh nghiệp để lừa đảo, thu tiền của người lao động muốn đi làm việc ở nước ngoài.
Xuân Giáp Thìn - 2024

Xuân Giáp Thìn - 2024

Việt Nam  - Nhật Bản

Việt Nam - Nhật Bản

Việt Nam - Thái Lan

Việt Nam - Thái Lan

báo tết 2023

báo tết 2023

Việt Lào online

Việt Lào online

50 năm quan hệ Việt Nam - Ấn Độ

50 năm quan hệ Việt Nam - Ấn Độ

Tình hữu nghị vĩ đại

Tình hữu nghị vĩ đại

Tân mão 2011

Tân mão 2011

Sức sống mới cho ĐNND

Sức sống mới cho ĐNND

xuân 2013

xuân 2013

Phiên bản di động