Những ngày tháng Chạp, lăng vạn Nước ngọt thôn Thanh Thủy ở xã Bình Hải, huyện Bình Sơn tấp nập ngư dân trở về chuẩn bị ngày giỗ thần Nam Hải Đại tướng quân. Cứ 20 tháng Chạp hằng năm, bà con ngư dân vạn chài tề tựu lăng vạn hơn 300 năm tuổi, nơi phụng thờ hai ngọc cốt thần Nam Hải.

Vạn chài thôn Thanh Thủy có hơn 600 bà con ngư dân sống nghề biển, từ thời cha ông xa xưa đến nay. Từ hơn 300 năm trước, vua Minh Mạng năm thứ 7 đến đời vua Khải Định, lăng vạn Nước ngọt thôn Thanh Thủy được cấp 6 sắc phong thần Nam Hải Đại tướng quân. Dẫu qua bao thời gian, 6 sắc phong vẫn còn được lưu giữ tại lăng vạn.

Các nghi lễ truyền thống như lễ nghinh thần, lễ cúng tiền hiền và lễ tế thần Nam Hải hàng trăm năm qua ở các đình làng, lăng vạn vùng biển Quảng Ngãi.

Gắn bó với lăng vạn hơn 70 năm, ông Thái Văn Lạc, chủ lăng vạn cùng bà con làng chài gìn giữ truyền thống, văn hóa xứ biển này.

Giỗ thần Nam Hải Đại tướng quân được tổ chức theo các nghi lễ truyền thống: lễ nghinh thần, lễ cúng tiền hiền và lễ tế thần Nam Hải. Các nghi lễ được tổ chức trang trọng cùng sự đón mừng của hàng nghìn ngư dân vạn chài trong thôn và ngư dân nhiều làng chài ven biển Quảng Ngãi.

“Lễ giỗ tưởng nhớ thần Nam Hải, cầu quốc thái dân an, vạn chài bình yên qua mỗi mùa biển giã năm cũ và mừng biển giã ngư dân được mùa bội thu”, ông Thái Văn Lạc chia sẻ.

Cứ đến 25 tháng Chạp, các lăng vạn, đình làng, dinh, miếu vùng biển Quảng Ngãi lên phướn, dựng nêu đón Tết. Tổ chức các nghi lễ truyền thống để ngư dân, vạn chài nhớ tổ tiên, những bậc tiền nhân mở biển, gìn giữ vùng biển thiêng liêng của Tổ quốc. Và những ngư dân làng chài dọc dài miền biển tiếp nối mạch nguồn, bảo vệ bờ cõi thiêng liêng của quê hương.

Dựng cây nêu đón Tết ở Âm linh tự, đảo Lý Sơn. Văn hóa dựng cây Nêu ngày Tết là phong tục có từ xa xưa của người dân Lý Sơn.

Ở huyện đảo Lý Sơn, hai khu di tích quốc gia đình làng An Hải và đình làng An Vĩnh còn hai ngôi đền thờ các vị tiên công - là những người đầu tiên khai phá đất đảo Cù Lao Ré. Ngôi đền tiên công ở khu đình An Hải thờ thất tộc, đền tiên công ở khu đình làng An Vĩnh thờ lục tộc.

Những đình làng huyện đảo Lý Sơn thờ Thành hoàng làng, trong đình có các ban thờ tiền hiền, hậu hiền, tiền vãng, hậu vãng bởi người đất đảo đặc biệt coi trọng các bậc tiền nhân.

Tiến sĩ Nguyễn Đăng Vũ chia sẻ, mặc dầu trải qua bao biến động của thời cuộc và sự khắc nghiệt của thiên tai, nhưng đến nay, có lẽ khó có nơi nào còn lại những ngôi nhà thờ các dòng họ bề thế khang trang, có kiến trúc cổ xưa xây dựng cách đây hàng vài trăm năm trên đất đảo Lý Sơn.

Các nghi lễ truyền thống như lễ nghinh thần, lễ cúng tiền hiền và lễ tế thần Nam Hải hàng trăm năm qua ở các đình làng, lăng vạn vùng biển Quảng Ngãi.

Tết xứ đảo, tục thờ cúng tổ tiên của người Lý Sơn thể hiện đạo lý "uống nước nhờ nguồn" hết sức sâu nặng; từ việc thờ cúng những bậc tiền hiền có công đến việc lập làng lập xóm, đến những binh phu đi Hoàng Sa, những người đã bỏ mình vì công cuộc mở mang đất đai trong suốt chiều dài lịch sử khai hoang lập ấp.

Tết trong tâm thức ngư dân đất đảo Lý Sơn gắn với đời sóng biển. Các lễ tiết cúng thần Nam Hải, đình làng, hội cầu ngư, đua thuyền từ mấy trăm năm đến nay được các lớp hậu hiền kế thừa, tiếp nối.

Ông Nguyễn Cửu ở An Hải, huyện đảo Lý Sơn trải lòng: “Ông cha làm sao thì con cháu theo vậy. Truyền thống mấy trăm năm gắn với di tích, lễ tiết đặc trưng ở đây. Con cháu đất đảo lớn lên trong tâm thức đấy”.

Đánh bắt khơi xa quanh năm, Tết cổ truyền ngư dân xứ biển về quê đón mừng năm mới. Các hoạt động văn hóa vùng biển thu hút nhiều khách du lịch tham quan.

Những ngày Tết Nguyên đán, lăng vạn, đình làng trang hoàng cờ Tổ quốc, cờ ngũ hành rực rỡ, mở cửa cáo thần cho bà con vạn chài cúng viếng mừng tuổi thần Nam Hải, các bậc tiền hiền. Sau những nghi thức lễ trước và ngày Tết, cũng bắt đầu cho những nghi lễ cầu mùa năm mới với ước nguyện của ngư dân được mưa thuận gió hòa, ra khơi mùa biển mới.

Tại các cảng biển lớn, nơi ngư dân chuyên hành nghề đánh bắt khơi xa như Sa Huỳnh, Lý Sơn, Bình Châu… lễ hội cầu ngư, đua thuyền tứ linh được tổ chức rộn ràng, tưng bừng cầu mong mùa biển mới bội thu. Các lễ hội miền biển mang đậm dấu ấn văn hóa của cộng đồng làng ở xứ biển Quảng Ngãi.

“Thuyền rồng hơn được mùa nông, thuyền phụng hơn được mùa biển. Nghĩa là hội đua thuyền tứ linh, năm nào thuyền rồng thắng thì nhà nông được mùa, hoặc thuyền phụng thắng thì ngư dân được biển giã. Đấy là đúc kết của ông cha qua bao năm tổ chức lễ hội này”, ông Lê Giỏi, chủ lăng vạn Thanh Thủy chia sẻ.

Tết ở vùng biển, làng vạn chài tạo nên sự phong phú, đa dạng làm đậm đà thêm bản sắc văn hóa Việt Nam.