Trang chủ Gia đình Việt Hồn nước
09:22 | 21/09/2022 GMT+7

Quảng Nam: Làng xã Hội An qua Địa bạ triều Nguyễn

aa
Tư liệu Địa bạ triều Nguyễn làm sáng tỏ hơn về lịch sử - văn hóa Hội An, đặc biệt là quá trình hình thành và phát triển của các làng xã ở Hội An đầu thế kỷ 19 đến giữa thế kỷ 20.
"Ngân nga Việt Nam": chiến dịch quảng bá du lịch thông qua âm nhạc truyền thống "Ngân nga Việt Nam": chiến dịch quảng bá du lịch thông qua âm nhạc truyền thống
Lễ hội quảng bá nông sản và thực phẩm Việt Nam tại UAE Lễ hội quảng bá nông sản và thực phẩm Việt Nam tại UAE

Tư liệu Địa bạ triều Nguyễn làm sáng tỏ hơn về lịch sử - văn hóa Hội An, đặc biệt là quá trình hình thành và phát triển của các làng xã ở Hội An đầu thế kỷ 19 đến giữa thế kỷ 20.

Một trang địa bạ xã Phụ lũy Hội An.

Một trang địa bạ xã Phụ lũy Hội An.

Do xuất phát từ những đặc điểm hình thành trong quá trình di dân, khai cơ, lập làng, hội nhập dân cư, hoạt động kinh tế truyền thống gắn với sự phát triển thương nghiệp, thương mại quốc tế... và cả gắn với địa chính trị - lịch sử - văn hóa mà làng xã ở Hội An qua các thời kỳ luôn có sự đan xen giữa cái chung, tổng thể và cái riêng, khác biệt.

Tư liệu địa bạ

Địa bạ là loại sổ ghi chép, thống kê về ruộng đất của các làng - xã. Mục đích lập địa bạ là để quản lý ruộng đất, thu tô thuế, vạch định ranh giới giữa các đơn vị hành chính và tránh sự tranh chấp ruộng đất.

Nhà Nguyễn quy định rõ cách thức làm sổ và các yếu tố kê khai bắt buộc như sau: tên đơn vị hành chính: xã (hoặc thôn, phường, ấp), tổng, huyện, phủ, tỉnh (hoặc trấn, xứ); họ tên các chức dịch kê khai và lập địa bạ; vị trí địa lý: xác định ranh giới của đơn vị hành chính đó với các đơn vị hành chính khác ở 4 phía đông, tây, nam, bắc; tổng diện tích các hạng công tư điền thổ của xã hoặc thôn…

Cuối cùng là ghi ngày tháng năm lập và ngày tháng năm sao địa bạ đó cùng dấu triện và chữ ký hay điểm chỉ của chức dịch từ xã (thôn), tổng, huyện, phủ, tỉnh và Bộ Hộ (dẫn theo Nguyễn Thu Hoài, “Địa bạ triều Nguyễn: Một sưu tập quốc bảo về tư liệu Hán Nôm tại Việt Nam, 2010”, Trung tâm Lưu trữ quốc gia I - Hà Nội).

Kết quả nghiên cứu cho biết, địa bạ các làng xã ở Hội An được lập vào thời vua Gia Long, trong đó có 10 địa bạ làng xã lập vào năm Gia Long thứ 13 (1814) gồm các làng: Đại An, Đông An, Hội An, Tân An, Kim Bồng, Phong Hộ, Minh Hương, An Mỹ, Hoa Phô, Đế Võng.

Riêng địa bạ làng Thanh Châu lập năm Gia Long thứ 14 (1815); địa bạ làng Cẩm Phô và Thanh Hà, Hòa An lập năm Gia Long thứ 17 (1818). Đối với

các làng Tân Hiệp và phường Xuân Mỹ do một số trang tư liệu bị mất chữ nên chưa xác định được thời gian lập địa bạ. Tuy nhiên, qua đối chiếu với địa bạ của các làng khác, có thể xác định địa bạ 2 làng xã này cũng được lập vào thời vua Gia Long.

Đất đai

Cùng với việc ghi niên đại lập địa bạ, thông tin về diện tích đất đai các làng xã cũng được thống kê trong địa bạ gồm đất công, tư điền thổ, đất mộ địa, đất miếu, đình, chùa Phật; đất hoang và các loại khác.

Theo thống kê ruộng đất của 16 làng xã, có 4 làng vừa có ruộng công vừa có ruộng tư, đó là Cẩm Phô, Thanh Hà, Hoa Phô và An Mỹ. Trong đó, làng Cẩm Phô có ruộng công nhiều hơn ruộng tư, cụ thể công điền là 156 mẫu, tư điền là 111 mẫu (các làng xã chúng tôi chỉ lấy đơn vị tính là mẫu - NV).

Các làng Thanh Hà, Hoa Phô, An Mỹ có tỷ lệ ruộng công ít hơn ruộng tư, cụ thể: làng Thanh Hà công điền là 190 mẫu, tư điền là 300 mẫu; làng Hoa Phô công điền 61 mẫu, tư điền là 65 mẫu; làng An Mỹ công điền là 20 mẫu, tư điền là 38 mẫu.

Các làng Thanh Châu, Tân Hiệp, Đế Võng, Tân An, Xuân Mỹ, Kim Bồng chỉ có ruộng tư không có ruộng công, trong đó làng có ruộng tư nhiều nhất là Kim Bồng với diện tích là 518 mẫu (trồng dâu). Các làng Đại An, Đông An, Hòa An, Hội An, Phong Hộ, Minh Hương lại có ruộng công mà không có ruộng tư, trong đó làng có ruộng công nhiều nhất là làng Đại An với 453 mẫu.

Một trang địa bạ Thanh Châu. Ảnh: TTQLBTDSVHHA

Một trang địa bạ Thanh Châu. Ảnh: TTQLBTDSVHHA

Địa bạ cũng cho biết, hầu hết làng xã đều có đất công để lập miếu đình, chùa Phật. Các di tích miếu đình, chùa Phật tại các làng được thống kê như sau: làng Thanh Châu có 3 đình, 3 chùa, 1 miếu (miếu Thần Nông); làng Thanh Hà có 2 đình, 2 chùa, 3 miếu (2 miếu Thành Hoàng, 1 miếu Nhị vị); làng Cẩm Phô có 1 đình, 3 miếu (miếu Hội đồng, miếu Thành Hoàng, miếu Thần Nông); làng Đế Võng có 1 đình, 1 chùa, 3 miếu (miếu Thành Hoàng, miếu Ngũ Hành, miếu Thái Giám Bạch Mã)… Có thể thấy, trong địa bạ tên gọi loại hình đình, chùa được định danh chung với thuật ngữ là “đình, chùa Phật”, mà không được gọi tên riêng như loại hình miếu.

Tên các xứ đất ở Hội An cũng được ghi chép trong địa bạ, theo số liệu thống kê chưa đầy đủ, thì có hơn 100 tên gọi xứ đất của các làng xã. Trong đó, các làng như Thanh Hà, Thanh Châu, Cẩm Phô, Đế Võng, Tân Hiệp đều có hơn 10 xứ đất khác nhau, các làng xã còn lại có từ 1 đến 5 xứ đất. Đặc biệt, tên gọi các xứ đất này hiện nay vẫn còn được sử dụng gắn với các địa danh ở Hội An như Bến Trễ, Trà Quế, Thanh Chiếm, Hậu Xá, Tu Lễ, Trường Lệ, Bãi Hương, Bãi Làng, Bãi Ông…

Sản xuất

Có thể thấy, hầu hết làng xã đều có đất sản xuất nông nghiệp, tuy nhiên diện tích đất sản xuất nông nghiệp giữa các làng có tỷ lệ và quy mô khác nhau. Đặc biệt, làng Hội An và làng Minh Hương không có đất trồng trọt, canh tác vì hai làng này hoạt động kinh tế chủ yếu bằng buôn bán, thương mại.

Việc thống kê quá trình sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là trồng lúa cũng được khái quát khá chi tiết. Trong năm có 2 vụ sản xuất chính là vụ hè và vụ thu. Ruộng thì được chia thành 3 loại gồm ruộng hạng 1, ruộng hạng 2 và ruộng hạng 3. Có trường hợp một số làng có ruộng canh tác tại các làng bên cạnh như Thanh Hà, Kim Bồng, An Mỹ, Cẩm Phô.

Ngoài phần lớn diện tích canh tác lúa, diện tích trồng dâu cũng chiếm tỷ lệ khá lớn trong một số làng xã, như làng Kim Bồng có 518 mẫu, làng Thanh Hà có 35 mẫu, làng Cẩm Phô có 28 mẫu... Ngoài ra làng Thanh Hà có đất trồng mía gồm 25 mẫu. Riêng làng An Mỹ có trồng cây dừa nước; làng Xuân Mỹ có nghề làm vôi; làng Đế Võng có các nghề đánh bắt sông nước và thủy sản như nghề làm đăng, nò.

Cũng có một số loại đất không sử dụng để sản xuất nông nghiệp như đất cát trắng hoang, đất mộ địa chiếm tỷ lệ khá lớn, như làng Thanh Hà có đất mộ 300 mẫu, đất cát trắng hoang 1.165 mẫu, làng Cẩm Phô có đất mộ 144 mẫu, đất hoang 4 mẫu, làng Hoa Phô có đất mộ 50 mẫu, đất hoang 36 mẫu, làng Đại An có đất hoang 438 mẫu, làng Hội An có đất mộ 46 mẫu.

Địa bạ triều Nguyễn đã góp phần bổ sung nguồn tư liệu khoa học quan trọng nhằm bổ khuyết thông tin cho những nghiên cứu, đánh giá về lịch sử - văn hóa Hội An trong thời gian qua. Những thông tin trong Địa bạ triều Nguyễn đã thể hiện được một cách khá đầy đủ về lịch sử - văn hóa các làng xã ở Hội An từ tên gọi, diện tích, địa danh, đến thông tin các di tích, tín ngưỡng, văn hóa, phong tục tập quán, dân cư, nghề nghiệp…

TECNO trình làng smartphone CAMON 19Pro 5G tại Ấn Độ thông qua chiến dịch quảng bá đậm tính thời trang TECNO trình làng smartphone CAMON 19Pro 5G tại Ấn Độ thông qua chiến dịch quảng bá đậm tính thời trang
TECNO – thương hiệu điện thoại thông minh (smartphone) cao cấp sẽ giới thiệu CAMON 19Pro 5G tại Ấn Độ thông qua chiến dịch quảng bá hào nhoáng mang đậm tính thời trang có tên là “Stylish Affair” (tạm dịch: Phong cách sành điệu ) được khởi động vào ngày 10 tháng 8 vừa qua.
Tăng cường hợp tác trong lĩnh vực an sinh xã hội Tăng cường hợp tác trong lĩnh vực an sinh xã hội
Ngày 25/8 tại tỉnh Quảng Nam, Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam và Cơ quan An sinh xã hội Quốc gia Lào đã có buổi làm việc nhằm đánh giá kết quả thực hiện Biên bản ghi nhớ hợp tác giai đoạn 2016-2020 và trao đổi, thảo luận, định hướng các hoạt động hợp tác giai đoạn tiếp theo.
Theo Báo Quảng Nam
Nguồn: baoquangnam.vn

Tin bài liên quan

Các tin bài khác

70 năm tập kết ra Bắc: nghĩa đồng bào đong đầy trên đất Bắc

70 năm tập kết ra Bắc: nghĩa đồng bào đong đầy trên đất Bắc

Sau Hiệp định Geneva 1954, đất nước tạm chia thành hai miền Nam - Bắc. Để chuẩn bị lực lượng cho cách mạng miền Nam, hàng vạn cán bộ, bộ đội, học sinh và đồng bào miền Nam đã được Đảng và Bác Hồ đưa ra Bắc. Trong những ngày đầu gian khó, miền Bắc mở rộng vòng tay đón tiếp, san sẻ từng miếng cơm, manh áo, ghi dấu một chặng đường lịch sử đầy nghĩa tình Bắc - Nam.
Khôi phục và truyền dạy Nhạc lễ của người Việt ở thành phố Cần Thơ

Khôi phục và truyền dạy Nhạc lễ của người Việt ở thành phố Cần Thơ

Ngày 1/10, Bảo tàng thành phố Cần Thơ tổ chức khai giảng lớp “Khôi phục và truyền dạy nhạc lễ của người Việt ở thành phố Cần Thơ năm 2024”.
Mo Mường-Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp

Mo Mường-Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp

Công tác quản lý di tích trên địa bàn gặp nhiều khó khăn, việc trùng tu, tu bổ, tôn tạo một số di tích chưa thực hiện đúng quy định về đầu tư và quản lý nhà nước đối với lĩnh vực của ngành.
Người Hải Dương gìn giữ giếng làng

Người Hải Dương gìn giữ giếng làng

Đi khắp các địa phương ở Hải Dương, tôi chợt nhận ra nhiều giếng làng - mạch nguồn sự sống của các vùng quê nghèo thuở xưa đang được các thế hệ hôm nay cải tạo, trân trọng gìn giữ.

Đọc nhiều

Cơ hội việc làm trong ngành Tiếng Việt và Văn hóa Việt Nam tại các công ty nước ngoài: Góc nhìn từ nhà tuyển dụng Hàn Quốc

Cơ hội việc làm trong ngành Tiếng Việt và Văn hóa Việt Nam tại các công ty nước ngoài: Góc nhìn từ nhà tuyển dụng Hàn Quốc

Anh Ha Dong Hwan, Quản lý các dự án mới của iMarket Vietnam, chi nhánh Việt Nam của iMarket Korea (Hàn Quốc) chia sẻ về cơ hội việc làm trong ngành Tiếng Việt và Văn hóa Việt Nam hiện nay.
Tin quốc tế ngày 05/7: Ông Trump tuyên bố sẽ áp thuế lên tới 70% với một số quốc gia từ ngày 01/8

Tin quốc tế ngày 05/7: Ông Trump tuyên bố sẽ áp thuế lên tới 70% với một số quốc gia từ ngày 01/8

Tổng thống Trump tuyên bố sẽ áp thuế lên tới 70% với một số quốc gia từ ngày 01/8; Hamas phản hồi tích cực trước đề xuất ngừng bắn 60 ngày... là tin quốc tế đáng chú ý ngày 05/7.
Tổng Bí thư Tô Lâm: Kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc khi vận hành bộ máy mới

Tổng Bí thư Tô Lâm: Kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc khi vận hành bộ máy mới

Ngày 04/7, tại Trụ sở Trung ương Đảng, Tổng Bí thư Tô Lâm chủ trì cuộc họp Bộ Chính trị, Ban Bí thư cho ý kiến về tình hình thực hiện Nghị quyết của Trung ương, Kết luận của Bộ Chính trị về sắp xếp tổ chức bộ máy và đơn vị hành chính; dự thảo báo cáo kết quả triển khai Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII từ tháng 11/2024 đến tháng 7/2025.
Việt Nam - Lào tăng cường hợp tác địa phương

Việt Nam - Lào tăng cường hợp tác địa phương

Ngày 04/7, Đoàn công tác Đại sứ quán Lào tại Việt Nam do Đại sứ Khamphao Ernthavanh dẫn đầu đã có chuyến thăm và làm việc tại tỉnh Nghệ An. Hai bên khẳng định sẽ tiếp tục tăng cường hợp tác giữa các địa phương, thúc đẩy các dự án kết nối chiến lược giữa hai nước, trong đó Nghệ An đóng vai trò là địa phương cầu nối quan trọng.
Người chiến sĩ Hải quân kiên cường nơi đầu sóng qua những bức ảnh

Người chiến sĩ Hải quân kiên cường nơi đầu sóng qua những bức ảnh

Từ ngày 01 đến 06/7, tại đặc khu Phú Quốc (tỉnh An Giang), Bộ Tư lệnh Vùng 5 Hải quân tổ chức trưng bày ảnh với chủ đề “Tự hào người chiến sĩ Hải quân”. Hơn 300 bức ảnh được giới thiệu tại trưng bày đã khắc họa sinh động hình ảnh người lính biển - kiên cường nơi đầu sóng ngọn gió, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh để bảo vệ chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc, đồng thời là điểm tựa vững chắc của nhân dân trên địa bàn đóng quân.
An Giang: Bàn giao “Nhà đồng đội” cho quân nhân có hoàn cảnh khó khăn

An Giang: Bàn giao “Nhà đồng đội” cho quân nhân có hoàn cảnh khó khăn

Ngày 02/7, tại phường Rạch Giá (tỉnh An Giang), Bộ Tư lệnh Vùng 5 Hải quân đã tổ chức lễ bàn giao “Nhà đồng đội” cho quân nhân có hoàn cảnh khó khăn về nhà ở đang công tác tại đơn vị.
Lưu giữ lá cờ đầu tiên tại cột cờ A Pa Chải sau 56 ngày treo

Lưu giữ lá cờ đầu tiên tại cột cờ A Pa Chải sau 56 ngày treo

Sáng 1/7, tại cột cờ A Pa Chải – ngã ba biên giới thiêng liêng của Tổ quốc thuộc xã Sín Thầu, Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Điện Biên đã phối hợp với Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc trên địa bàn tổ chức lễ hạ quốc kỳ, lưu giữ lá cờ đầu t
infographic ky nang tranh bay lua dao du lich mua cao diem
infographics canh bao gia mao loi dung danh nghia mat tran to quoc de huy dong ung ho
cong nghiep phuc hoi manh xuat nhap khau tang truong an tuong
infographic viet nam hoan thanh vai tro dong chu tich chuong trinh dong nam a searp giai doan 2022 2025
infographic sua phap lenh dan so vo chong tu quyet dinh so con va thoi gian sinh con
infographics quan he doi tac toan dien giua viet nam va hungary
infographic quan he doi tac chien luoc toan dien viet nam phap
Xin chờ trong giây lát...
[Video] Người truyền cảm hứng về tình yêu nước
Sinh viên Lào đi chùa tắm Phật mừng Tết cổ truyền Bunpimay
[Video] 60 phút - Hành trình thay đổi cuộc đời
MV "Bắc Bling": Cụ già, em nhỏ ngân nga, du khách gần xa tỏ bày hứng thú
[Video] Dự án CAF: Ươm mầm những công dân toàn cầu tương lai
[Video] Du khách quốc tế trải nghiệm lễ Phật đầu năm tại chùa Tam Bảo (Đà Nẵng)
Tết của bác sĩ trực cấp cứu - hồi sức tích cực
Đại sứ nhóm G4 hát "Năm qua đã làm gì"
[Video] Bản hòa ca tình hữu nghị chào năm mới 2025
[Video] 30 năm quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ: từ chiến tranh đến đối tác chiến lược toàn diện
[Video] Samaritan’s Purse và Plan International Việt Nam hỗ trợ người dân Việt Nam phục hồi sau bão
[Video] Tái thiết thôn Làng Nủ: Quân đội - Nhân dân đồng hành xây dựng tương lai mới
[Video] Tổ chức Cứu trợ Trẻ em và hành trình 10 năm thay đổi cuộc sống trẻ em vùng cao
[Video] Kinh nghiệm tham quan Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam mới
Halloween: ứng xử thế nào cho đúng?
Thời tiết hôm nay (05/7): Bão số 2 giật cấp 10, gây biển động mạnh ở phía Đông Bắc Biển Đông

Thời tiết hôm nay (05/7): Bão số 2 giật cấp 10, gây biển động mạnh ở phía Đông Bắc Biển Đông

Theo Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, đêm qua (04/7), áp thấp nhiệt đới trên vùng biển phía Đông Bắc khu vực Bắc Biển Đông đã mạnh lên thành bão, cơn bão số 02 năm 2025.
Thời tiết hôm nay (02/7): Mưa lớn ở Bắc Bộ và Thanh Hóa

Thời tiết hôm nay (02/7): Mưa lớn ở Bắc Bộ và Thanh Hóa

Theo Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, đêm qua và sáng sớm nay (02/7), khu vực Bắc Bộ và Thanh Hóa có mưa rào và dông rải rác, cục bộ có nơi mưa to đến rất to. Trong ngày 02/7, Bắc Bộ và Thanh Hóa tiếp tục có mưa vừa, mưa to và dông, cục bộ có nơi mưa rất to. Lượng mưa phổ biến: 20–50mm, cục bộ có nơi trên 100mm.
Thêm nhiều địa điểm giải quyết thủ tục đất đai tại Hà Nội từ tháng 7

Thêm nhiều địa điểm giải quyết thủ tục đất đai tại Hà Nội từ tháng 7

Trung tâm Phục vụ Hành chính công thành phố Hà Nội cho biết, từ ngày 01/7/2025, nhiều thủ tục đất đai sẽ được tiếp nhận tại các chi nhánh. Thay đổi này nhằm tạo thuận lợi, đảm bảo giải quyết công việc cho người dân, doanh nghiệp.
Thời tiết hôm nay (01/7): Nhiều khu vực trên cả nước có mưa giông

Thời tiết hôm nay (01/7): Nhiều khu vực trên cả nước có mưa giông

Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn Quốc gia dự báo, ngày 01/7, nhiều khu vực trên cả nước có mưa to và dông. Đáng chú ý, khu vực Bắc Bộ nhiều nơi có mưa vừa, mưa to và dông, cục bộ có nơi mưa rất to.
Từ ngày 01/7/2025: Chính thức bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh, thay mã số thuế bằng số định danh

Từ ngày 01/7/2025: Chính thức bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh, thay mã số thuế bằng số định danh

Từ ngày 01/7/2025, một số chính sách mới sẽ chính thức có hiệu lực như: bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh; thay mã số thuế bằng số định danh; mở rộng đối tượng được tham gia Bảo hiểm Xã hội (BHXH) bắt buộc; 28 Nghị định về phân cấp, phân quyền có hiệu lực...
Thời tiết hôm nay (28/6): Bắc Bộ tăng mưa cả về diện và lượng

Thời tiết hôm nay (28/6): Bắc Bộ tăng mưa cả về diện và lượng

Theo Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, ngày 28/6, miền Bắc gia tăng mưa cả về diện và lượng, đặc biệt vùng núi nhiều nơi mưa rất to. Nam Bộ mưa giông rải rác.
Phiên bản di động