Những điểm nhấn kinh tế Việt Nam sau một năm COVID-19

Quý 3/2021 đánh dấu lần đầu tiên GDP theo quý tăng trưởng âm

Hồi đầu năm, các tổ chức quốc tế dự báo GDP Việt Nam có thể tăng trưởng 7,5-7,8%. Con số này càng khả thi khi dựa trên mức nền khiêm tốn của năm 2020 (GDP chỉ tăng 2,91%), cộng thêm dòng vốn đầu tư nước ngoài ổn định, doanh nghiệp hưởng lợi từ các hiệp định thương mại tự do.

Nhưng biến thể Delta xuất hiện đã khiến những con số này thành bất khả thi. Lần đầu tiên từ khi thống kê GDP theo quý năm 2000, Việt Nam ghi nhận một quý tăng trưởng âm (quý 3/2021, GDP giảm 6,17%). Theo đó, hai trong ba trụ cột chính để tính GDP gồm công nghiệp – xây dựng và dịch vụ đều "ngấm đòn" nặng nề. Đó là hệ quả của việc hoạt động sản xuất bị đình trệ, chuỗi cung ứng đứt gãy, sức mua giảm mạnh vì lệnh giãn cách xã hội ở nhiều địa phương.

Chợ đầu mối phía Nam ở Hà Nội bị phong toả để phòng, chống COVID-19.

Trong quý 3, lần đầu tiên có tới 18/19 tỉnh thành phía Nam (bao phủ hơn 44% GDP cả nước) cùng tăng trưởng âm. Riêng đầu tàu kinh tế TP.HCM dẫn đầu với mức giảm GDP tới 24,39%.

Tình hình sau đó đã khỏi sắc hơn, GDP trong quý 4/2021 ước tính đã tăng 5,22% so với cùng kỳ năm trước. Kết quả, GDP ước tỉnh cả năm 2021 tăng 2,58% so với năm trước.

Tuy nhiên, con số này thấp hơn so với mức tăng mà Chính phủ kỳ vọng là GDP tăng trưởng 3-3,5%.

Một năm đánh dấu tỷ lệ mất việc, doanh nghiệp đóng cửa cao kỷ lục

Cũng trong năm 2021, dịch bệnh COVID-19 đã tạo ra cho Việt Nam nhiều con số kỷ lục không mong muốn về số lao động thất nghiệp và tỉ lệ doanh nghiệp đóng cửa.

Theo đó, đỉnh điểm trong quý 3/2021, hơn 1,7 triệu người trong độ tuổi lao động thất nghiệp, tăng đến nửa triệu so với quý 2. Tỷ lệ thất nghiệp lên đến 3,98%, cao nhất trong một thập kỷ qua và vượt xa tỷ lệ thất nghiệp trong những giai đoạn khó khăn khác của nền kinh tế. 12 triệu người bị cắt giờ làm; 18,9 triệu người bị giảm thu nhập.

Người lao động mất việc đổ về quê bị dồn ứ ở cửa ngõ phía Tây TP.HCM.

Sang đến quý 4/2021, tỷ lệ thất nghiệp vẫn ở mức cao đến 3,56%. Qua đó, tỷ lệ thất nghiệp của cả năm 2021 là 3,22%.

Mất việc, cạn tiền trong khi vẫn còn nhiều sức ép khác như phải trả tiền thuê nhà, lo lắng dịch bệnh..., hàng triệu lao động đã tìm mọi cách, từ xe máy, xe đạp, thậm chí đi bộ, để về quê ngay khi lệnh giãn cách xã hội được nới lỏng. Từ đó hình thành một làn sóng di cư quy mô lớn chưa từng thấy.

Lao động mất việc làm chủ yếu do doanh nghiệp phải đóng của để chống dịch. Lần đều tiên trong lịch sử, Việt Nam ghi nhận bình quân mỗi tháng trên 9.000 doanh nghiệp không thể cầm cự, phải ngừng kinh doanh hoặc giải thể.

Mô hình “ba tại chỗ” lần đầu được áp dụng

Trong thời gian giãn cách xã hội, hàng loạt các doanh nghiệp phải đóng của, chỉ số ít doanh nghiệp được pháp hoạt động, nhưng khá cầm chừng. Theo đó, để hạn chế việc người lao động di chuyển làm dịch bệnh lan rộng, mô hình “ba tại chỗ” lần đầu được đề ra và đưa vào áp dụng.

Được biết, mô hình "ba tại chỗ" (sản xuất, ăn uống và nghỉ ngơi tại chỗ) giúp duy trì sản xuất trong dịch, được khởi xướng và áp dụng thành công đầu đợt dịch thứ tư ở Bắc Giang vào tháng 5 và Bắc Ninh sau đó. Tuy nhiên, khi được nhân rộng cho 19 tỉnh, thành phía Nam nó lại lộ nhiều bất cập.

Mô hình "ba tại chỗ" lần đầu tiên xuất hiện.

Cụ thể, áp lực tài chính đè nặng lên vai doanh nghiệp khi vừa phải chuyển đổi công năng nhà xưởng, lắp đặt thêm khu vệ sinh, ăn uống, ngủ nghỉ cho công nhân vừa trả chi phí xét nghiệm định kỳ mỗi tuần. Trong khi đó, hàng tháng doanh nghiệp vẫn phải trả lương cho một lao động để giữ chân họ ở lại nhà máy dù năng suất lao động chỉ còn phân nửa hoặc một phần ba.

Là biện pháp tình thế nên thời gian "ba tại chỗ" càng kéo dài, doanh nghiệp càng kiệt sức và muốn đóng cửa.

Hàng loạt chuỗi cung ứng đứt gãy

Bên cạnh đó, năm 2021 cũng ghi nhận việc hàng loạt các chuỗi cung ứng bị đứt gãy.

Tại nhiều tỉnh như TP.HCM, Hà Nội, các chợ đầu mối và nhiều chợ truyền thống phải đóng cửa. Trong khi đó, hàng hoá từ tỉnh không thể thông chốt vì những đứt gãy trong lưu thông. Cánh tay của chuỗi cung ứng là các shipper cũng bị "chặt đứt" trong giai đoạn cao điểm chống dịch dịch.

"Hàng thiết yếu" trở thành một từ khóa của năm 2021. Biện pháp kiểm soát lưu thông và cách hiểu "hàng thiết yếu" không đồng nhất giữa các địa phương khiến việc vận chuyển hàng hoá bị cản trở, kéo theo chuỗi cung ứng đứt gãy hàng loạt. Tình trạng này kéo dài đến khi Việt Nam bước sang giai đoạn “bình thường mới” thì chuỗi cung ứng trong nước mới được khôi phục.

Người dân tại TP.HCM xếp hàng đi chợ trong thời gian giãn cách xã hội.

Tuy nhiên, doanh nghiệp xuất khẩu thì vẫn lao đao. Minh chứng rõ nhất là việc ùn tắc hàng nghìn xe hàng nông sản xuất khẩu tại cửa khẩu Tân Thanh (Lạng Sơn) khi Trung Quốc đã tạm ngừng thông quan cho hàng hóa nhập khẩu. Tính đến ngày 30/12, tổng lượng xe tồn tại tỉnh Lạng Sơn chỉ còn hơn 3.100 xe, trong đó xe hoa quả xuất khẩu là hơn 1.900 xe. Với năng lực như hiện nay, để thông quan hết số xe đang tồn tại các cửa khẩu thì cần khoảng 40 ngày.

Hàng ngàn xe container chở hàng hóa ùn ứ tại các cửa khẩu ở Lạng Sơn.

Áp lực lạm phát với giá cả tăng vọt

Trong năm 2021, nỗi lo lạm phát cũng dâng lên khắp thế giới và Việt Nam nằm trong số đó. Cụ thể, nguyên liệu đầu vào từ thị trường thế giới khan hiếm, nguồn cung trong nước giảm trong khi một số nơi có dấu hiệu găm hàng khiến giá cả không ngừng leo thang.

Có giai đoạn, giá xăng RON95 lên sát 25.000 đồng một lít, cao nhất bảy năm và chỉ còn cách 80 đồng so với đỉnh lịch sử tháng 7/2013. Giá gas cũng có mạch tăng sáu tháng liên tiếp, lên gần nửa triệu đồng một bình 12 kg, do phụ thuộc vào giá nhiên liệu thế giới.

Sau đó, với nhiều nỗ lực từ phía cơ quan quản lý, giá xăng và gas sau đó có giảm. Số liệu của Tổng cục Thống kê cho thấy, trong cả năm 2021, giá xăng dầu trong nước tăng 31,74% so với năm trước, giá gas tăng 25,89%.

Cũng theo Tổng cục Thống kê, giá gạo và vật liệu xây dựng trong 12 tháng tăng lần lượt tăng là 5,79% và 7,03% để góp phần làm chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của cả năm tăng 1,84%. Lạm phát cơ bản 12 tháng tăng 0,81%.

Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cán mốc kỷ lục

Theo số liệu mới công bố của Tổng cục Thống kê, tính chung cả năm 2021, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu về đích với con số 668,5 tỷ USD, tăng 22,6% so với năm trước. Cán cân thương mại cả năm xuất siêu 4 tỷ USD.

Tính chung năm 2021, có 35 mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD, chiếm 93,8% tổng kim ngạch xuất khẩu (có 8 mặt hàng xuất khẩu trên 10 tỷ USD, chiếm 69,7%). Tỷ trọng các sản phẩm công nghiệp chế biến tăng còn nhóm hàng nông, lâm, thuỷ sản giảm. Các thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam vẫn là Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản.

Chính việc tăng cường khai thác hiệu quả các Hiệp định thương mại tự do, đẩy mạnh xúc tiến thương mại trên nền tảng số, chuỗi cung ứng dần toàn cầu hồi phục dần sau dịch và nhu cầu của các thị trường tăng trở lại là những động lực chính thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu trong các tháng cuối năm.

Ở chiều ngược lại, trong 12 tháng có 47 mặt hàng nhập khẩu đạt trị giá trên 1 tỷ USD, chiếm tỷ trọng 94,1% tổng kim ngạch nhập khẩu. Cùng với đó, Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch ước đạt 95,6 tỷ USD. Trung Quốc là thị trường nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch ước đạt 109,9 tỷ USD.

Cán cân thương mại hàng hóa thực hiện cả năm 2021 ước tính xuất siêu 4 tỷ USD (năm trước xuất siêu 19,94 tỷ USD).

Chứng khoán liên tục lập đỉnh

Thị trường chứng khoán phát triển mạnh mẽ mặc dù dịch COVID-19 diễn biến phức tạp. Năm 2021, thị trường chứng khoán Việt Nam ghi nhận nhiều kỷ lục mới, chỉ số VNIndex chạm mốc 1.500 điểm; làn sóng gia nhập của nhà đầu tư tăng cao (đến cuối tháng 11/2021, số lượng tài khoản của nhà đầu tư đạt 4,08 triệu tài khoản, tăng 47,3% so với cuối năm 2020).

Động lực chính là số nhà đầu tư mới tham gia và dòng tiền nhàn rỗi trong dân cư chảy vào mạnh, trong bối cảnh lãi suất tiết kiệm vẫn thấp và nhiều kênh đầu tư khác giảm sức hút vì dịch bệnh.

Trên thị trường cổ phiếu, tính đến ngày 27/12/2021, chỉ số VNIndex đạt 1.488,88 điểm, tăng 34,9% so với cuối năm 2020; mức vốn hóa thị trường đạt 7.702 nghìn tỷ đồng, tăng 45,5%; giá trị giao dịch bình quân từ đầu năm đến nay (tính đến ngày 27/12/2021) đạt 26.526 tỷ đồng/phiên, tăng 257,5% so với bình quân năm trước.

Tính đến cuối tháng 11, thị trường cổ phiếu có 761 cổ phiếu và chứng chỉ quỹ niêm yết; 890 cổ phiếu đăng ký giao dịch trên sàn UPCoM với tổng giá trị niêm yết và đăng ký giao dịch đạt 1.727 nghìn tỷ đồng, tăng 14,1% so với cuối năm 2020.

Trên thị trường trái phiếu, có 430 mã trái phiếu niêm yết với giá trị niêm yết đạt 1.511 nghìn tỷ đồng, tăng 8,9% so với cuối năm 2020. Giá trị giao dịch bình quân từ đầu năm đến ngày 27/12/2021 đạt 11.421 tỷ đồng/phiên, tăng 9,9% so với bình quân năm 2020.

Trên thị trường chứng khoán phái sinh, hoạt động giao dịch tiếp tục diễn ra sôi động. Khối lượng mở tại thời điểm 27/12/2021 đạt 30.200 hợp đồng, giảm 25% so với cuối năm 2020. Tính chung từ đầu năm đến thời điểm trên, khối lượng giao dịch bình quân hợp đồng tương lai trên chỉ số VN30 đạt 189.923 hợp đồng/phiên, tăng 21% so với năm trước. Trong năm 2021, thị trường đã có thời điểm ghi nhận khối lượng mở kỷ lục mới với 61.090 hợp đồng vào ngày 14/01/2021, là khối lượng mở cao nhất kể từ ngày khai trương thị trường chứng khoán phái sinh.

Xóa bỏ lao động trẻ em giúp Việt Nam hội nhập sâu rộng hơn vào nền kinh tế toàn cầu

Đó là khẳng định của bà Bharati Pflug, chuyên gia cao cấp của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) tại Hội thảo trực tiếp - trực tuyến toàn quốc để triển khai Chương trình quốc gia về phòng ngừa và giảm thiểu trẻ em lao động trái quy định của pháp luật giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030 tổ chức ngày 1/12 tại Hà Nội.

Những đề xuất nhằm thúc đẩy kinh tế Việt Nam - Malaysia

Quan tâm tới giới trẻ, cần tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp nối lại các hợp tác bị gián đoạn do ảnh hưởng của đại dịch ngay khi tình hình cho phép như mở cửa lại du lịch nội địa và quốc tế, nối lại đường bay, tăng số lượng và đơn giản hóa các thủ tục tiếp nhận lao động Việt Nam tại Malaysia… là những đề xuất nhằm tháo gỡ khó khăn do Covid-19 gây ra và phát triển kinh tế đạt mục tiêu đề ra giữa Việt Nam và Malaysia.

Việt Nam là ưu tiên của Thụy Sĩ trong hợp tác phát triển kinh tế

Trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Thụy Sĩ, ngày 27/11, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đã có nhiều cuộc tiếp xúc song phương quan trọng. Trước đó, vào chiều 26/11, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc và Tổng thống Guy Parmelin đồng chủ trì Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam - Thụy Sĩ.