Chủ tịch Hồ Chí Minh - Người đặt nền móng xây dựng quan hệ hữu nghị Việt Nam-Ấn Độ

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc tiếp nguyên Chủ tịch Hội hữu nghị Hàn Quốc - Việt Nam

Chủ tịch Hồ Chí Minh trong lòng người dân Venezuela

Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp thân mật Thủ tướng Ấn Độ Jawaharlal Nehru thăm hữu nghị Việt Nam (17/10/1954) ngay khi Hà Nội vừa được giải phóng. Chí Minh - Người đặt nền móng xây dựng quan hệ hữu nghị Việt Nam-Ấn Độ. (Ảnh: TTXVN)

Năm 1921, Nguyễn Ái Quốc viết bài đầu tiên về Ấn Độ với nhan đề “Phong trào cách mạng ở Ấn Độ”, đăng trên Tạp chí Cộng sản (La Revue Communiste) số 18-19, tháng 8 và tháng 9/1921. Trong bài viết của mình, Nguyễn Ái Quốc đã thể hiện sự am hiểu về đất nước, con người, truyền thống lịch sử, văn hóa của nhân dân Ấn Độ, nơi sinh ra nền văn minh sông Hằng - một trong những nền văn minh nổi tiếng của thế giới cổ đại.

Người ca ngợi tinh thần đấu tranh yêu nước bất khuất, ngày càng mạnh mẽ, thể hiện tinh thần đoàn kết, quyết tâm giành độc lập dân tộc của nhân dân Ấn Độ. Người khẳng định, với chính sách cai trị tàn bạo của đế quốc Anh ở Ấn Độ, thì sự thất bại của nó có thể dự đoán được đang đến gần, dù chính quyền thực dân có âm mưu liên kết với các thế lực đế quốc nước ngoài để cai trị Ấn Độ.

Nguyễn Ái Quốc viết: “Trước làn sóng như vậy... Đế quốc Anh không biết xoay xở cách nào… Ít ra chúng có thể tự an ủi khi thời hạn rời khỏi Ấn Độ của chúng đã đến, bằng cách tự nhủ rằng chúng đã tàn nhẫn kéo theo sự sụp đổ của đế quốc Pháp, đang hoạt động ở Đông Dương một cách xấu xa”.

Cùng việc nghiên cứu về phong trào cách mạng Ấn Độ và các nước khác, nhằm tìm hiểu về con đường đấu tranh cách mạng của các nước thuộc địa và phụ thuộc, tháng 7/1921, Nguyễn Ái Quốc đã thành lập Hội Liên hiệp thuộc địa ở Pari.

Việc Người lựa chọn cái tên Le Paria (Người cùng khổ) đặt cho tờ báo của Hội Liên hiệp thuộc địa, thể hiện sự đồng cảm và thấu hiểu sâu sắc về sự phân biệt đẳng cấp trong xã hội đối với tầng lớp cần lao ở Ấn Độ. Bởi như chúng ta biết, Paria có nghĩa ám chỉ những người có đẳng cấp thấp nhất trong xã hội Ấn Độ, đó là thứ hạng tột cùng đau đớn trong ba loại người khốn khổ và nhục nhã, thân phận của những người nô lệ.

Sau đó, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc còn có nhiều bài viết về Ấn Độ như: “Lối cai trị của người Anh, Trung Quốc, Ấn Độ, Sudan” (4/1925), “Thư từ Ấn Độ” (3/1928), “Phong trào công nhân ở Ấn Độ” (4/1928), “Nông dân Ấn Độ” (4/1928), “Phong trào công nhân và nông dân mới đây tại Ấn Độ” (5/1928)...

Thông qua các sự kiện, bằng các con số thống kê về số lượng phong trào đấu tranh, số lượng công nhân, nông dân Ấn Độ tham gia các cuộc đấu tranh chống lại sự áp bức, bóc lột dã man của chế độ cai trị thực dân Anh, nội dung các bài viết của Nguyễn Ái Quốc thể hiện sự đồng tình, mối quan tâm sâu sắc đối với phong trào đấu tranh yêu nước, đòi độc lập dân tộc của nhân dân Ấn Độ.

Nguyễn Ái Quốc nhận định đó là: “Một dấu hiệu của thời đại!”, dấu hiệu của thời kỳ các dân tộc thuộc địa đang vùng lên đấu tranh đòi quyền tự quyết, đòi độc lập, tự do. Hồ Chí Minh thể hiện sự đồng tình và ủng hộ quan điểm của nữ Tiến sĩ Bidan kêu gọi nhân dân Ấn Độ phải đoàn kết đấu tranh để định đoạt số phận của mình, Người viết: “Hỡi những người con của Ấn Độ! Hãy đứng lên và đoàn kết lại! Tổ quốc cần đến tất cả các người!”.

Nhân dân thủ đô New Delhi nồng nhiệt chào mừng Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm hữu nghị Ấn Độ từ ngày 5-14/2/1958. (Ảnh: TTXVN)

Như vậy, có thể thấy, tình cảm mà Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh đối với nhân dân Ấn Độ có từ rất sớm. Tình cảm đó được xuất phát từ sự thấu hiểu, cảm thông và chia sẻ về số phận của những người dân mất nước; của kiếp người nô lệ, những người cùng phải chịu nỗi khổ nhục dưới sự cai trị của ngoại bang.

Đồng thời, qua các bài viết, thể hiện tư tưởng nhân văn cao cả của Hồ Chí Minh về tình thương yêu giai cấp, yêu thương con người và lập trường kiên quyết ủng hộ phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân thuộc địa, vì tự do hạnh phúc của các tầng lớp nhân dân, vì nền độc lập của mỗi dân tộc. Đó có thể coi là những viên gạch đầu tiên mà Hồ Chí Minh là người đặt nền móng, xây dựng nên mối quan hệ hữu nghị tốt đẹp giữa nhân dân Việt Nam với nhân dân Ấn Độ.

Sự chia sẻ và tình cảm của Hồ Chí Minh với con người và đất nước Ấn Độ cũng được thể hiện bởi sự quan tâm của Người đối với những nhà cách mạng của Ấn Độ, tiêu biểu là Jawaharlal Nehru. Trong những tháng ngày bị lực lượng Quốc Dân Đảng của Tưởng Giới Thạch bắt giam, phải chịu tù đày, Hồ Chí Minh vẫn quan tâm theo dõi cuộc đấu tranh yêu nước của nhân dân Ấn Độ. Khi biết nhà yêu nước Jawaharlal Nehru cũng bị bắt giam trong nhà tù thực dân Anh, từ trong nhà ngục Quảng Tây, Người làm bài thơ bằng chữ Hán gửi Jawaharlal Nehru.

Trong tập Ngục trung nhật ký bài thơ có tựa đề: “Gửi Nehru”, gồm hai khổ thơ:

“Khi tôi phấn đấu, anh hoạt động,

Anh phải vào lao, tôi ở tù;

Muôn dặm xa vời chưa gặp mặt,

Không lời mà vẫn cảm thông nhau.

Đôi ta cảnh ngộ vốn không khác,

Cảnh ngộ giờ đây khác bội phần;

Tôi, chốn lao tù người bạn hữu,

Anh, trong gông xích bọn cừu nhân”.

Bài thơ bày tỏ nỗi cảm thông, thấu hiểu và sự động viên chia sẻ của những người yêu nước, hoạt động cách mạng vì nước, vì dân, giờ đây cùng cảnh ngộ bị tù đày. Chính từ sự đồng cảm, tương thông, cho nên, ngay khi hòa bình lập lại ở miền Bắc (tháng 10/1954), Chính phủ ta vừa tiếp quản Thủ đô, theo lời mời của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Thủ tướng Cộng hòa Ấn Độ J. Nehru là đứng đầu chính phủ nước ngoài đầu tiên trên thế giới đến thăm chính thức nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Như những người bạn lâu ngày gặp mặt, phát biểu trong buổi tiệc chiêu đãi Thủ tướng Ấn Độ J. Nehru, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Hôm nay, nhân dân và Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa rất vui mừng được đón tiếp Thủ tướng Pandit Nehru, vị lãnh tụ yêu quý của nước Ấn Độ vĩ đại, vị chiến sĩ tận tụy cho hòa bình châu Á và thế giới, vị bạn tốt của nhân dân Việt Nam”. Sau chuyến thăm chính thức của Thủ tướng J. Nehru, quan hệ Việt Nam - Ấn Độ mở ra những trang đầu trong lịch sử quan hệ hữu nghị tốt đẹp Việt-Ấn.

Trong những năm cuối thập niên 50 thế kỷ XX, cách mạng miền Nam đang bị lực lượng Mỹ-ngụy đàn áp và khủng bố khốc liệt, nhằm khơi dậy và đáp lại tình cảm hữu nghị của các nước bè bạn, anh em, đáp lại tình cảm của Thủ tướng Ấn Độ J. Nehru, tháng 2/1958, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiến hành cuộc đi thăm chính thức nước Cộng hòa Ấn Độ và Miến Điện, đồng thời để “tăng cường tình đoàn kết giữa các dân tộc Á-Phi, do đó, thêm lực lượng giữ gìn hòa bình thế giới”.

Ngày 7/2/1958, tại thủ đô New Delhi, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Thủ tướng Jawaharlal Nehru ký Tuyên bố chung Việt Nam-Ấn Độ. (Ảnh: TTXVN)

Coi trọng mối quan hệ Việt Nam-Ấn Độ, phát biểu trước đông đảo cán bộ, nhân dân ra tiễn Người ở sân bay Gia Lâm, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Nước Ấn Độ là một nước rất to và nhân dân Ấn Độ rất anh dũng. Trước đây hoàn cảnh như chúng ta bị thực dân áp bức, nhân dân Ấn Độ và Miến Điện đã đấu tranh thắng lợi cho độc lập dân tộc và đang xây dựng đất nước. Chúng tôi đi chắc học được nhiều kinh nghiệm quý báu. Lúc về sẽ thuật lại cho đồng bào nghe để học tập anh em chúng ta”.

Chuyến thăm của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại những ấn tượng tốt đẹp đối với các tầng lớp nhân dân Ấn Độ. Thủ tướng J. Nehru trong bài phát biểu chào mừng đã nói: “Chúng ta đã tiếp xúc với một người mà người ấy là một bộ phận của lịch sử châu Á. Chúng ta gặp gỡ một vĩ nhân, đồng thời chúng ta gặp gỡ một đoạn lịch sử”.

Trong bài diễn văn đáp từ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Chúng tôi đến thăm đất nước vĩ đại của các bạn với mối cảm tình sâu sắc đã gắn bó hai dân tộc chúng ta”. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, tình hữu nghị và mối quan hệ Việt Nam - Ấn Độ được hình thành và gắn bó với nhau bởi sự tương đồng về văn hóa, lịch sử: “Nhân dân hai nước chúng ta đã có những quan hệ anh em từ lâu đời. Nền văn hoá và đạo Phật của Ấn Độ đã truyền sang Việt Nam từ thời cổ. Dưới ách thống trị của thực dân, quan hệ giữa hai nước chúng ta tạm bị gián đoạn trong một thời kỳ. Nhưng tình hữu nghị cổ truyền luôn luôn gắn bó hai dân tộc chúng ta”.

Thay mặt nhân dân Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh cảm ơn nhân dân Ấn Độ đã ủng hộ cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân Việt Nam; cảm ơn Chính phủ Ấn Độ làm Chủ tịch Ủy ban Quốc tế giám sát và kiểm soát, góp phần quan trọng vào việc thi hành Hiệp định Geneva ở Việt Nam, càng làm cho mối tình Việt - Ấn thêm khăng khít.

Chuyến thăm Ấn Độ của Chủ tịch Hồ Chí Minh trở thành sự kiện nổi bật, đỉnh cao của quan hệ giữa hai nước. Sau khi về nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết bài “Tình nghĩa anh em Việt-Ấn-Miến”, ghi nhận tình cảm nồng ấm và mà các nhà lãnh đạo và nhân dân Ấn Độ dành cho Người. Chủ tịch Hồ Chí Minh tỏ ý tin tưởng rằng, mối quan hệ hữu nghị Việt Nam - Ấn Độ sẽ được duy trì, củng cố và ngày càng phát triển.

Tiếp tục xây dựng mối quan hệ hữu nghị Việt - Ấn mà hai lãnh tụ Hồ Chí Minh và J. Nehru đã đặt nền móng, trong những năm Việt Nam tiến hành cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, thông qua hoạt động của tổ chức Phong trào Không liên kết; Tổ chức nhân dân Á-Phi đoàn kết với Việt Nam, Chính phủ và nhân dân Ấn Độ luôn ủng hộ và giúp đỡ cuộc đấu tranh chính nghĩa của nhân dân ta. Ngày 7/1/1972, Việt Nam và Ấn Độ chính thức đặt quan hệ ngoại giao, đánh dấu một chương mới trong mối quan hệ giữa hai dân tộc Việt - Ấn.

Ngày 24/3/1959, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Tổng thống Ấn Độ Rajendra Prasad đến thăm Nhà máy Chế tạo máy công cụ số 1 Hà Nội. (Ảnh: TTXVN)

Về tình cảm của nhân dân Ấn Độ đối với Hồ Chí Minh, nhân dịp kỷ niệm 120 năm ngày sinh của Người (19/5/2010), cuốn Tiểu sử Chủ tịch Hồ Chí Minh bằng tiếng Hindi, do tác giả Geetesh Sharma, Chủ tịch Ủy ban Đoàn kết với Việt Nam bang Tây Bengal biên soạn, đã được xuất bản tại Ấn Độ.

Trong lời tựa của quyển sách, ông Karan Singh, Chủ tịch Hội đồng giao lưu văn hóa Ấn Độ (ICCR) viết: “Tôi tin Chủ tịch Hồ Chí Minh và tư tưởng của Người có thể truyền cảm hứng và khai sáng những người đang dồn tâm lực để chống lại những lực lượng đi ngược lại lợi ích nhân dân và những chính sách sai lầm của họ. Mục đích chính về việc xuất bản quyển sách này là để người dân Ấn Độ am hiểu hơn về Chủ tịch Hồ Chí Minh”.

Trong cuốn sách của mình, tác giả Geetesh Sharma nói rằng, Chủ tịch Hồ Chí Minh là một chính khách vĩ đại của thời đại chúng ta. Người là hình tượng không chỉ của cá nhân tác giả, mà cũng là hình tượng của hàng triệu người trên thế giới. Vì vậy mà Geetesh Sharma đã tìm kiếm, sưu tầm các tài liệu liên quan đến Chủ tịch Hồ Chí Minh và tình cảm của Người đối với Ấn Độ để chuyển tải sang tiếng Hindi cho người dân Ấn Độ hiểu thêm về thân thế, cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại.

Mối quan hệ hữu nghị tốt đẹp mà Chủ tịch Hồ Chí Minh và các nhà lãnh đạo tiền bối của Ấn Độ đã đặt nền móng xây dựng và dày công vun đắp đang ngày càng đơm hoa kết trái. Ngày nay, mỗi chúng ta phải nâng cao tinh thần trách nhiệm, tiếp tục phát triển để mối quan hệ Việt-Ấn ngày càng gắn bó, bồi đắp cho mối quan hệ hợp tác toàn diện Việt Nam-Ấn Độ thu được kết quả tốt đẹp, góp phần vào sự phát triển của mỗi nước.

Đoàn đại biểu Việt Nam - Lào dâng hương tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh

Trước anh linh Chủ tịch Hồ Chí Minh, các đại biểu nguyện hứa sẽ tiếp tục noi gương, học tập các thế hệ tiền bối, không ngừng củng cố và phát triển mối quan hệ hữu nghị vĩ đại, đoàn kết đặc biệt và hợp tác toàn diện giữa Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam trong tình hình mới.

Hội Hữu nghị và Hợp tác Văn hóa Ấn Độ thăm nơi ở và làm việc của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Ngày 24/8, trong khuôn khổ chuyến thăm và làm việc tại Việt Nam, đoàn đại biểu Hội Hữu nghị và Hợp tác Văn hóa Ấn Độ (ISCUF) do ông Agasti Kanugo, Phó Chủ tịch ISCUF làm Trưởng đoàn cùng các thành viên đã đặt hoa và vào lăng viếng Chủ tịch Hồ Chí Minh.