Trang chủ Gia đình Việt Nhớ làng
14:46 | 29/07/2020 GMT+7

Sức sống của dân ca ví, dặm trong đời sống và tâm hồn người dân xứ Nghệ

aa
“Ngày xưa mẹ ru anh bằng câu hò xứ sở, điệu ví dặm quê mình răng mà thương mà nhớ”. Với mỗi người dân xứ Nghệ những làn điệu dân ca ví dặm ăn sâu như giọng nói, như hơi thở, như máu thịt của họ. 
Cuộc sống bình dị sớm mai của người dân cào hến Cần Giờ Cuộc sống bình dị sớm mai của người dân cào hến Cần Giờ
Di sản: sự gắn kết cộng đồng trong đời sống tâm linh ở Thái Bình Di sản: sự gắn kết cộng đồng trong đời sống tâm linh ở Thái Bình

Ra đời từ lao động

2112 dan ca vi dam 1200x902

Sức sống của dân ca ví, dặm trong đời sống và tâm hồn người dân xứ Nghệ

Văn hóa dân gian đối với dân tộc Việt Nam luôn giữ một vai trò hết sức quan trọng trong tiến trình hình thành và phát triển văn hóa dân tộc. Không thể nào hiểu được văn hóa Việt Nam nếu không bắt đầu từ văn hóa dân gian. Với hàng ngàn năm hình thành và phát triển, cộng đồng cư dân xứ Nghệ - là tên chung của vùng đất Hoan Châu(gồm hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh) có từ thời nhà Hậu Lê - có chung một văn hóa là văn hóa Lam Hồng với hai biểu tượng sông Lam, núi Hồng. Được nhìn nhận là hình thành sớm, trong văn hóa dân gian văn hóa xứ Nghệ có những nét đặc thù, cộng đồng cư dân xứ Nghệ đã kiến tạo nên một vùng văn hóa dân gian phong phú, đa dạng trên cả hai lĩnh vực: văn hóa tinh thần và văn hóa vật chất. Trong đó, ví dặm được xem như là một “đặc sản” quê hương, như nhút Thanh Chương, như tương Nam Đàn, như cu đơ Cầu Phủ... góp phần làm nên dấu ấn văn hóa trong đời sống văn hóa Việt Nam mà mỗi lần nhắc tên người ta nhớ ngay đến vùng đất mặn mòi nắng gió xứ Nghệ. Nhận xét về đất và người nơi đây, sử gia Phan Huy Chú viết: “con người ở đây rất cần kiệm và hiếu học, vật sản thì quý báu và hiếm lạ, thần núi và thần biển đều linh dị, khí thiêng non sông kết thành nhiều bậc danh hiền”

Theo lời của anh Trần Đức Bình chủ nhiệm câu lạc bộ dân ca ví, dặm Tiên Điền – Nghi Xuân, Hà Tĩnh và cũng như ý kiến của anh các cô các chú trong câu lạc bộ cho rằng ví, dặm xứ Nghệ có một đặc tính khác biệt và cái khác biệt ở đây thể hiện trong cái “sơ sài” vốn có, trong cái dân dã đời thường. Khác với các loại hình văn hóa khác như nhã nhạc cung đình gắn với các hoạt động lễ nghi trang trọng, ca trù và đờn ca tài tử gắn với sinh hoạt hội tụ, dân ca quan họ Bắc Ninh gắn với các sinh hoạt lễ hội... Là sản phẩm văn hóa của đất và người xứ Nghệ, ví, dặm có những đặc trưng riêng, rất riêng, khu biệt với dân ca các vùng miền trên cả nước. Thời gian, môi trường diễn xướng của hát ví gắn với lao động, không có những mùa, những lễ hội riêng. Cách gọi tên, phân loại cũng chỉ mang tính tương đối, dựa trên nghề nghiệp của những người diễn xướng.

Ví, dặm hòa quyện trong đời sống sinh hoạt thường ngày

Ví dặm Nghệ Tĩnh có khả năng ứng tác rộng rãi, tự nhiên trong sinh hoạt. Mỗi công việc, mỗi hoạt động, mỗi làng nghề có những điệu làn điệu riêng, với các cung bậc nhanh chậm khác nhau phù hợp với nhịp độ và tính chất của công việc. Và cũng không cầu kỳ, không hoa văn, cái dân dã của ví, dặm còn thể hiện ở những câu “hát như nói” và cũng ít khi dùng đến nhạc cụ làm nền.

2115 unnamed
Giao lưu dân ca ví, dặm

Đến đây hỏi thật thợ cày - Một trăm mẫu ruộng mấy công cày bừa?- Nhà nông đêm nghỉ ngày làm - Một trăm mẫu ruộng, một ngàn ngày công”. Hát gắn với không gian và môi trường lao động là những câu ví rất đời thường, rất “lao động” như ví phường vải, ví đò đưa, ví phường nón, ví phường bện võng, ví phường buôn, ví phường nhổ mạ, ví phường đan chiếu, ví phường củi... Gắn với mỗi nghề là một điệu ví riêng thể hiện tính chất đặc điểm của nghề đó, những câu hát tự do không có tiết tấu nhịp điệu mang giá trị tinh thần to lớn với con người nơi đây, nó ăn sâu vào cuộc sống, ăn sâu vào nếp nghĩ. Vang lên câu hát trong lúc lao động như vực lại tinh thần, để công việc lao động chân tay không còn quá nặng nề, không còn quá vất vả như vốn dĩ của nó.

Làn điệu ví, dặm còn là những lời ru mượt mà đưa con trẻ vào giấc ngủ như “à ơi bán hàng trước ngõ – Cây hương bên tàu nhỏ nhụy thơm xa – Anh có đi mô lâu cũng nhớ ghé vô thăm chén ngọc ve ngà – Dù gần cũng nghĩa dù xa cũng tình”. Phải chăng ngay từ lúc lọt lòng, từ lúc nằm nôi đã được nghe những tiếng à ơi chân chất từ những câu dặm điệu ví của bà của mẹ rồi ngày qua ngày từng câu à ơi điệu ví ăn sâu vào tâm thức của mỗi người.

Vào những dịp hội hè, tết nhất, đình đám hoặc những đêm trăng thanh gió mát là những dịp không thể thiếu ví, dăm. Có thể là những câu hát mang tính du hí giao du thưởng ngoạn, thi thố tài năng, ứng tác văn chương chữ nghĩa. Cũng có thể là những câu hát giao duyên giữa những lứa đôi trai gái để thể hiện tâm tình, để gửi gắm niềm thương nỗi nhớ. Cũng có thể đó là những câu mang tính tự tình, mượn câu hát để bộc lộ nội tâm, những nỗi niềm sâu kín, những uẩn khúc trong cuộc đời hoặc để biểu thị những bất bình trong xã hội.

Người xứ Nghệ còn mượn câu hát để giới thiệu về các vùng đất, về con người nơi đây: “quanh quanh đường vô xứ Nghệ - Ôi sơn thủy hữu tình – Xứ nhân kiệt địa linh – Khách xa gần ở lại”. Mỗi làn điệu như là một bức tranh được vẽ ra về một địa phương được người trình bày diễn tả một cách mượt mà, khiến người nghe thả hồn vào mỗi câu chữ và cảm giác như muốn một lần được đặt chân đến những vùng đất đó để tìm hiểu về cái chân chất của con người ở nơi đó.

Ví, dặm không chỉ là tiếng nói từ lao động, tiếng nói tâm tình mà còn phản ánh mọi mặt đời sống của người dân xứ Nghệ. Từ những việc tâm linh đến những việc thường ngày hay những lời răn dạy... đều có bóng dáng của ví, dặm. Hơn thế nữa ví, dặm mang tính phổ biến và tính đa dùng, hầu như ở mọi người từ già trẻ gái trai đều có thể hát và cùng một cốt nhạc (một làn điệu) có thể chuyển tải được nhiều nội dung văn học, nhiều đối tượng miêu tả, nhiều sắc thái tình cảm.

Sự nhìn nhận của Thế Giới và “ứng xử” của người Nghệ với ví, dặm

Chị Giang trưởng ban văn hóa xã Tiên Điền chia sẻ: “Cũng như một số loại hình dân ca ở các vùng miền khác, sau năm 1945 các hoạt động diễn xướng dân gian dân ca ví, dặm không được tiếp tục như trước. Dù vậy trong các xóm làng các người ta vẫn hát, các bài hát vẫn được truyền lại cho con cháu.

Nghiên cứu thực địa của PGS.TS Bùi Quang Thanh đã chỉ ra sự đứt đoạn của diễn xướng ví, dặm trong một thời gian dài. Tuy nhiên thực tế cuộc sống chỉ ra rằng sự đứt đoạn của diễn xướng không làm đứt đi mối dây ràng buộc tâm hồn người Nghệ với dân ca ví, dặm ở bất cứ thời điểm hay bất cứ không gian nào. Vượt qua rào cản về thời gian, trải qua các cuộc chiến tranh và ngày nay là sự hội nhập quốc tế; nhưng dân ca ví, dặm Nghệ Tĩnh vẫn khẳng định được sức sống trường tồn của mình. Những nét tinh túy trong dân ca ví, dặm trở thành cội nguồn của các ca khúc đương thời.

Để bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống cố hữu của ví, dặm xứ Nghệ, nhiều câu lạc bộ được thành lập từ nhiều năm trước và hoạt động sôi nổi cho đến ngày nay. Số lượng thành viên ở các câu lạc bộ như câu lạc bộ Tiên Điền, câu lạc bộ Thạch Châu luôn giữ ổn định ở mức 35 đến 40 thành viên ở nhiều độ tuổi khác nhau. Và đặc biệt, nhằm giúp các câu lạc bộ hoạt động hiệu quả hơn, thời gian qua các nghệ sĩ, nhạc sĩ chuyên nghiệp ở trung tâm Bảo tồn và phát huy di sản dân ca xứ Nghệ (Nghệ An) và nhà hát Nghệ thuật truyền thống (Hà Tĩnh) đã trực tiếp xuống cơ sở truyền dạy cho thành viên. Ở một số trường học ở Nghệ An và Hà Tĩnh ví, dặm đã được đưa vào giảng dạy và về phía các em học sinh hưởng ứng rất tích cực và rất có tinh thần học tập.

Hiện nay, 2 tình Nghệ An và Hà Tĩnh có 51 câu lạc bộ dân ca ví, dặm, với sự tham gia sinh hoạt của hơn 800 nghệ nhân. Các câu lạc bộ này đã dần hoàn thiện tổ chức và hoạt động thường xuyên, nổi bật như: câu lạc bộ Thạch Châu, Cẩm Mỹ, Thạch Thanh, Cương Gián, Tiên Điền (Hà Tĩnh); câu lạc bộ Hồng Sơn, Ngọc Sơn, Hoàng Trù, Nghi Trung, Phúc Thành (Nghệ An)

Tháng 11 năm 2014, dân ca ví, dặm tự hào được Ủy ban liên chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể (trực thuộc UNESCO) vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Được Viện Âm nhạc Việt Nam kiểm kê từ năm 2010 với sự tham gia và đóng góp của cộng đồng. Năm 2012, dân ca ví, dặm Nghệ Tĩnh được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch quyết định đưa vào danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia.

Đình làng Việt: Giữ hồn quê xưa Đình làng Việt: Giữ hồn quê xưa
Tôn vinh những người giữ đình làng Việt Tôn vinh những người giữ đình làng Việt
Thạch Thảo
Nguồn:

Tin bài liên quan

Các tin bài khác

Côn Đảo: Lễ giỗ Bà Phi Yến lần thứ 238

Côn Đảo: Lễ giỗ Bà Phi Yến lần thứ 238

Lễ hội truyền thống Lễ giỗ bà Phi Yến là sự kiện văn hóa lớn nhất được tổ chức hàng năm tại huyện Côn Đảo (tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu).
Tôn vinh làng nghề thủ công truyền thống của Hà Nội

Tôn vinh làng nghề thủ công truyền thống của Hà Nội

Chiều 21/11, Bảo tàng Hà Nội đã phối hợp Diễn đàn Sinh viên nội thất Việt Nam tổ chức trưng bày chuyên đề “Tinh hoa làng nghề Việt qua góc nhìn thiết kế nội thất đương đại”.
Giếng làng - nét đẹp văn hóa các vùng quê Việt Nam

Giếng làng - nét đẹp văn hóa các vùng quê Việt Nam

Cùng với cây đa, sân đình, từ bao đời nay, giếng làng đã trở thành một trong những biểu tượng vẻ đẹp của vùng quê Việt Nam, đặc biệt là ở đồng bằng Bắc Bộ. Việc khôi phục lại giếng làng do cha ông xây dựng không chỉ góp phần tạo nên hình ảnh làng quê nông thôn vừa tươi mới lại vừa cổ kính, mộc mạc mà còn là cách để truyền dạy cho thế hệ trẻ những giá trị vốn quý của văn hóa làng. Chính vì vậy, trong quá trình xây dựng nông thôn mới, nhiều giếng làng được người dân Ninh Bình chú trọng khôi phục, sửa chữa và giữ gìn.
Những người "giữ lửa" nghề dệt thổ cẩm của đồng bào dân tộc S’tiêng

Những người "giữ lửa" nghề dệt thổ cẩm của đồng bào dân tộc S’tiêng

Tại xã Long Tân (huyện Phú Riềng, Bình Phước), những ngày cuối tuần hay cuối tháng, khoảng chục người phụ nữ S'tiêng nhiều độ tuổi cùng nhau miệt mài bên khung dệt. Không chỉ tạo ra sản phẩm thổ cẩm mang giá trị văn hóa đặc sắc, họ còn cùng nhau truyền dạy cho con cháu có chung niềm đam mê nghề dệt truyền thống của dân tộc mình.

Đọc nhiều

Lễ hội tiễn mùa đông của người Nga tại Hà Nội

Lễ hội tiễn mùa đông của người Nga tại Hà Nội

Mỗi năm, vào dịp cuối tháng hai, đầu tháng ba, Lễ hội Tiễn mùa đông (Maslenitsa) lại được tổ chức trên khắp mọi miền nước Nga Trong dịp này, người dân Nga rộn ràng tiễn ...
“Hương vị nước Nga” giữa lòng Hà Nội

“Hương vị nước Nga” giữa lòng Hà Nội

Ngày cuối tuần tháng Ba, thủ đô Hà Nội có mưa nhỏ, trời se lạnh. Căn bếp nhỏ của Trung tâm Khoa học và Văn hoá Nga tại phố Kim Mã tràn ngập sự ấm ...
Đối tác Chiến lược toàn diện Việt Nam-Australia: Nhân rộng lòng tin, xây dựng tầm nhìn

Đối tác Chiến lược toàn diện Việt Nam-Australia: Nhân rộng lòng tin, xây dựng tầm nhìn

Việc thiết lập khuôn khổ quan hệ Đối tác Chiến lược toàn diện Việt Nam-Australia là kết quả và bước phát triển tự nhiên, hợp lý của 50 năm xây dựng và phát triển quan ...
Ngân hàng tăng giá USD, giá vàng nhẫn giảm mạnh

Ngân hàng tăng giá USD, giá vàng nhẫn giảm mạnh

Tỷ giá USD/VND được các ngân hàng điều chỉnh tăng khá mạnh từ 20 đến 39 đồng.
Gần 5.000 học sinh tỉnh Tây Ninh được cung cấp thông tin về biển, đảo

Gần 5.000 học sinh tỉnh Tây Ninh được cung cấp thông tin về biển, đảo

Ngày 18/3, tại tỉnh Tây Ninh, Trường Cao đẳng kỹ thuật (CĐKT) Hải quân phối hợp với Ban Tuyên giáo tỉnh uỷ Tây Ninh tổ chức thông tin tuyên truyền biển, đảo và thu hút nguồn nhân lực cho Quân chủng Hải quân tại 4 trường THPT trên địa bàn.
Lan tỏa những vũ điệu gắn kết tình đồng đội

Lan tỏa những vũ điệu gắn kết tình đồng đội

Ngày 18/3, tại TP. Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang, Vùng 5 Hải quân đã tổ chức khai mạc tập huấn 5 vũ điệu trong sinh hoạt tập thể cho bộ đội năm 2024.
Vùng 3 Hải quân ghi nhận đóng góp của các cơ quan báo chí trong phối hợp tuyên truyền biển đảo

Vùng 3 Hải quân ghi nhận đóng góp của các cơ quan báo chí trong phối hợp tuyên truyền biển đảo

Ngày 15/3, phát biểu tại Hội nghị gặp mặt báo chí đầu Xuân Giáp Thìn 2024, Chuẩn Đô đốc Nguyễn Đăng Tiến, Bí thư Đảng ủy, Chính ủy Vùng 3 Hải quân cho biết “những kết quả trên các mặt công tác Vùng đạt được trong năm 2023 đều có sự đồng hành, hỗ trợ, ủng hộ quan trọng của cơ quan báo chí và các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài quân đội”.
lan dau tien am thuc hungary ra mat tai ha noi
dai su cac nhom g4 gui thong diep chuc tet nguyen dan
viet nam tang 8 bac trong bang xep hang chi so phat trien con nguoi
dai su canada ghe xu hoa dao nhat tan hao hung don tet viet
vung 3 hai quan thuc hien cuu nan tau ca tai quang ngai
hoc sinh mai chau hoa binh no luc ngan chan khung hoang khi hau
lan toa tinh yeu am nhac dan toc viet nam nhat ban
Xin chờ trong giây lát...
Lần đầu tiên ẩm thực Hungary xuất hiện tại Hà Nội
“Hương vị nước Nga” giữa lòng Hà Nội
Ra mắt không gian ẩm thực Hungary tại Hà Nội
Csaba Szabo: người mang ẩm thực Hungary tới Việt Nam
Lũy thép biên phòng toàn dân
Đối ngoại nhân dân: Sức mạnh mềm trong quan hệ quốc tế
Clip học sinh Vương quốc Anh học chúc Tết Việt
Màn đẩy gậy kịch tích của Khách Tây với chàng trai H'Mông
45 năm cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc:
Người bạn Mỹ và khúc hát vì hòa bình cho Việt Nam
Mãn nhãn với màn 3D mapping tại Lễ hội Hai Bà Trưng
Kiều bào Thái Lan đoàn kết, hướng về Đảng, về quê hương
Du khách nước ngoài trải nghiệm Thiền Tịnh Xuân tại chùa Tam Bảo Đà Nẵng
Giữ gìn văn hóa lễ chùa, xin lộc đầu năm của người Việt
Lưu học sinh Campuchia dọn nhà đón Tết Việt
OS phẫu thuật nhân đạo cho các bệnh nhân mang dị tật khe hở môi, hàm ếch tại Hà Nội tháng 3

OS phẫu thuật nhân đạo cho các bệnh nhân mang dị tật khe hở môi, hàm ếch tại Hà Nội tháng 3

Với mong muốn đem lại nhiều nụ cười mới cho trẻ em trên toàn quốc, từ ngày 11-15/3/2024, tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Nam - Cuba, số 37 Hai Bà Trưng, Tràng Tiền, Hoàn Kiếm, Hà Nội, tổ chức Operation Smile Việt Nam (OS) sẽ tổ chức chương trình Phẫu thuật nhân đạo dành cho các bệnh nhân mang dị tật khe hở môi, hàm ếch.
Người nước ngoài đăng ký tài khoản định danh điện tử thế nào?

Người nước ngoài đăng ký tài khoản định danh điện tử thế nào?

Tại dự thảo Nghị định quy định về định danh và xác thực điện tử, Bộ Công an đã đề xuất quy định về trình tự, thủ tục đăng ký tài khoản định danh điện tử đối với người nước ngoài.
1.000 học bổng du học Liên bang Nga cho công dân Việt Nam năm 2024

1.000 học bổng du học Liên bang Nga cho công dân Việt Nam năm 2024

Bộ Giáo dục và Đào tạo vừa thông báo, Chính phủ Liên bang Nga cấp 1.000 chỉ tiêu học bổng cho công dân Việt Nam đi đào tạo tại Liên bang Nga theo các trình độ đại học, thạc sĩ, tiến sĩ, thực tập chuyên ngành và tiếng Nga.
Tổ chức, cá nhân nước ngoài tiến hành nghiên cứu khoa học trong vùng biển Việt Nam phải đóng các khoản phí nào?

Tổ chức, cá nhân nước ngoài tiến hành nghiên cứu khoa học trong vùng biển Việt Nam phải đóng các khoản phí nào?

Bộ Tài chính vừa ban hành Thông tư quy định mức thu, chế độ thu, nộp phí thẩm định cấp giấy phép hoặc văn bản chấp thuận cho tổ chức, cá nhân nước ngoài tiến hành nghiên cứu khoa học trong vùng biển Việt Nam.
Thực tập sinh hộ lý tại Nhật Bản năm 2024 được trợ cấp đào tạo, hỗ trợ tiền ổn định cuộc sống

Thực tập sinh hộ lý tại Nhật Bản năm 2024 được trợ cấp đào tạo, hỗ trợ tiền ổn định cuộc sống

Trung tâm Lao động ngoài nước (Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội) vừa thông báo kế hoạch tuyển chọn 50 ứng viên tham gia chương trình thực tập sinh hộ lý tại Nhật Bản.
Cần Thơ xác định 9 nội dung trọng tâm đảo đảm trật tự, an toàn giao thông 2024

Cần Thơ xác định 9 nội dung trọng tâm đảo đảm trật tự, an toàn giao thông 2024

Nhằm thực hiện có hiệu quả công tác bảo đảm trật tự, an toàn giao thông (TTATGT) ngay từ những tháng đầu năm 2024, tạo tiền đề hoàn thành tốt nhiệm vụ phấn đấu kiềm chế và kéo giảm tai nạn giao thông (TNGT), Ban An toàn giao thông (Ban ATGT) thành phố Cần Thơ vừa đề ra Kế hoạch bảo đảm ATGT năm 2024 trên địa bàn thành phố Cần Thơ với chủ đề “Thượng tôn pháp luật để xây dựng văn hóa giao thông an toàn”.
Xuân Giáp Thìn - 2024

Xuân Giáp Thìn - 2024

Việt Nam  - Nhật Bản

Việt Nam - Nhật Bản

Việt Nam - Thái Lan

Việt Nam - Thái Lan

báo tết 2023

báo tết 2023

Việt Lào online

Việt Lào online

50 năm quan hệ Việt Nam - Ấn Độ

50 năm quan hệ Việt Nam - Ấn Độ

Tình hữu nghị vĩ đại

Tình hữu nghị vĩ đại

Tân mão 2011

Tân mão 2011

Sức sống mới cho ĐNND

Sức sống mới cho ĐNND

xuân 2013

xuân 2013

Phiên bản di động