Theo nhà nghiên cứu Đặng Hoành Loan, người nghệ nhân biểu diễn của tín ngưỡng Tam phủ/Tứ phủ trước hết và có tính tiên quyết. Không có giọng hát hay không thể trở thành cung văn đích thực. Bởi giọng hát của cung văn là chìa khóa mở cánh cửa cảm xúc, nối sợi dây rung cảm giữa người trình diễn (dâng văn) đến với người ngồi đồng (chính là thanh đồng, người được Thánh nhập vào khi thực hành nghi lễ hầu đồng).

Do vậy, để trở thành một cung văn có văn - nhạc song toàn, các nhạc sinh cung văn mới nhập môn phải nhận được sự dạy dỗ rất nghiêm chỉnh của các bậc thầy đi trước. Họ phải theo thầy học nhiều năm (học tại gia, học tại đền, học ngay khi hầu Thánh). Học để không chỉ thuộc lời văn, mà còn để biết vận dụng văn đúng lúc, đúng giá đồng khi Thánh giáng; học để chơi thành thạo đàn nguyệt, đàn nhị, sáo, học thành thạo bộ gõ (trống, phách, mõ, chuông, bập beng, kẻng) và đặc biệt phải biết hát, biết “nới văn” để khích lệ ông/bà đồng khi đang nhập Thánh.

Giọng hát hay còn là lực đẩy mạnh mẽ, nhanh chóng đưa người ngồi đồng vào trạng thái nhập đồng. Chuyện kể của con nhang Bùi Văn Tương (Ninh Bình) về cung văn Viễn được thanh đồng Tuệ khi hầu giá ông Hoàng Bảy (Bảo Hà, Lào Cai) thưởng đến 5 triệu tiền lộc. Chính là nhờ sự thăng hoa của cung văn Viễn khi dùng lời ca, tiếng nhạc làm cho thanh đồng thêm say đắm, hay nói như dân trong nghề thì, cung văn “nịnh đồng” rất hay.

Theo nhà nghiên cứu âm nhạc dân tộc Bùi Trọng Hiền, trước hết, cần phải thấy rằng nghệ thuật âm nhạc trong hát văn với hệ thống kỹ thuật biểu hiện phức tạp đã đạt tới tầm cao của một thể loại chuyên nghiệp trong nền âm nhạc dân tộc cổ truyền Việt Nam.

Ở đây, dường như chúng ta có thể cảm nhận được rằng không có một thể loại âm nhạc tôn giáo tín ngưỡng nào ở Việt Nam đạt được tầm cao về tính thẩm mỹ nghệ thuật như hát văn. Trong đó, chúng ta tìm thấy sự phát triển tột bậc cả về làn điệu âm nhạc cũng như hệ thống kỹ thuật biểu cảm của nhạc thanh.

... để vào nhịp và hát theo hành động của vị Thánh khi giáng đồng.

Trong nghệ thuật hát văn không thể không nói đến hệ thống làn điệu phong phú, tinh tế, biểu cảm nhiều sắc thái tình cảm của con người thông qua bóng dáng của chư vị thánh thần. Trong đó, hình thành nhiều làn điệu mang tính chuyên dùng khá cao thể hiện những vai vế, tính cách và giới tính riêng biệt. Với sự đề cao những mô hình tiết tấu có tính chu kỳ, âm nhạc hát văn tựa như những vũ điệu của thánh thần, dìu dặt và mê hoặc lòng người. Cả cung văn và các con nhang đệ tử như tỉnh như say trong sự hòa quyện đồng điệu. Giai điệu tiếng đàn, giọng hát chầu văn có sức quyến rũ đặc biệt. Dập dìu trên nền nhịp phách lúc ẩn lúc hiện, nhiều làn điệu mang đậm tính trữ tình, như dáng vẻ của những gì ngọt ngào, mềm mại, thân thương của nữ tính - của Mẹ - Thánh Mẫu trong hệ thống thần điện Tam phủ/ Tứ phủ của người Việt.

Theo nhà nghiên cứu văn hóa Trần Hải Minh, hát văn gồm sáu nhóm làn điệu chính: Nhóm bỉ, nhóm dọc, nhóm cờn, nhóm phú, nhóm xá, nhóm nhịp một và một vài làn điệu dân ca được chầu văn hoá.

Các điệu hát nhóm bỉ phần lớn tiết tấu, trường độ không rõ ràng. Âm nhạc mang tính ngâm ngợi, tự do. Điệu bỉ thường được dùng ở phần đầu của các bản văn hát thờ, văn thi hoặc được dùng trong các đoạn nối tiếp giữa các làn điệu, cũng có khi điệu bỉ được dùng để chuyển sang một làn điệu khác như bỉ chim thước ở giá Cậu, bỉ thơ ở giá ông Hoàng.

Âm nhạc "dẫn dắt" hành động của thanh đồng.

Các điệu dọc, âm nhạc khúc chiết, kết cấu rõ ràng. Các làn điệu dọc thường được dùng ở các giá quan lớn, giá ông Hoàng, giá các Cô (đồng bằng), giá Cậu khi hầu đồng.

Các điệu cờn được phân ra làm hai loại: cờn xuân tính chất âm nhạc trữ tình tự sự, giai điệu mượt mà. Cờn oán có tính chất buồn ai oán nên được sử dụng trong hát văn thi, văn thờ, nhất là các bản văn mẫu.

Các điệu phú âm nhạc chậm rãi ngâm ngợi, tính chất thanh cao, nhịp điệu tự do. Bởi tính chất tự do, nên phú chỉ hát đơn chứ không hát đôi. Các điệu phú thường được dùng trong hát văn các giá hàng Quan, ông Hoàng, Mẫu, Trần Triều và dùng cho các giá Nam Thần.

Các điệu xá có tiết tấu nhanh, vui, tính chất trữ tình, tự sự, thay đổi đột ngột, nhịp điệu tự do. Vì vậy các điệu xá thường không hát hai người. Mỗi khổ của điệu xá thường gồm ba câu lục bát hát theo lối gối khổ (lặp lại câu văn trước, nối với câu văn sau theo một cấu trúc, trình tự nhất định).

Các điệu nhịp một, vui khoẻ, mạnh mẽ, nhấn ở đầu nhịp, tạo nên tiết tấu rõ ràng thường dùng miêu tả động tác múa trong hầu đồng, như: múa mồi, hái hoa, múa quạt miêu tả đời sống lao động như quẩy lẵng hoa, quả... Các điệu này, thường chỉ dùng trong các bản văn Thánh, như các giá chầu Bà, các giá Cô, theo nghi lễ hát thờ, văn Mẫu... Điệu này không dùng trong các hàng quan lớn.