Để giải quyết vấn đề về niềm tin của thị trường, đồng thời kịp thời khắc phục các tồn tại, hạn chế trong hoạt động của thị trường TPDN, tiếp tục hướng tới mục tiêu phát triển thị trường TPDN an toàn, minh bạch, bền vững, Bộ Tài chính sẽ triển khai các giải pháp chính sau:

Thứ nhất, tăng cường truyền thông, ổn định tâm lý, niềm tin của nhà đầu tư: Bộ Tài chính tiếp tục tập trung truyền thông với thông điệp rõ về định hướng phát triển của Nhà nước đối với thị trường TPDN; đồng thời, phối hợp với Bộ Thông tin và truyền thông định hướng vấn đề truyền thông, ngăn chặn việc đưa tin không chính thống, chưa kiểm soát.

Thứ hai, tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý: Trước mắt, do tình hình thị trường tài chính, tiền tệ có nhiều khó khăn, thanh khoản sụt giảm, niềm tin của thị trường suy giảm, Bộ Tài chính đang phối hợp với các Bộ, ngành đánh giá cụ thể tình hình, để xem xét trình Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 65/2022/NĐ-CP nhằm tháo gỡ các khó khăn phát sinh hiện nay.

Thứ ba, tập trung công tác quản lý giám sát, nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật: tiếp tục rà soát, đánh giá hoạt động của các công ty chứng khoán, tổ chức các đợt thanh tra, kiểm tra các doanh nghiệp phát hành và công ty chứng khoán cung cấp dịch vụ; phối hợp với NHNN trong quản lý, giám sát việc các TCTD phát hành, đầu tư và cung cấp dịch vụ về TPDN riêng lẻ.

Thứ tư, về tổ chức thị trường trái phiếu, Bộ Tài chính sẽ phát triển thị trường trái phiếu đồng bộ theo hai phương thức phát hành trái phiếu ra công chúng và phát hành riêng lẻ.

Đối với kênh phát hành ra công chúng, Bộ Tài chính sẽ cố gắng tạo các điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp phát hành. Bộ trưởng Bộ Tài chính cũng đã có chỉ đạo UBCKNN rà soát, cắt giảm các thủ tục hành chính để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp có đủ điều kiện phát hành thì họ có thể phát hành trái phiếu ra công chúng, để tiếp cận đến tất cả các đối tượng nhà đầu tư.

Đối với kênh phát hành riêng lẻ, Bộ Tài chính đã có các chỉ đạo về giải pháp bình ổn lại sự biến động thị trường; đồng thời chỉ đạo các Sở GDCK chuẩn bị nền tảng giao dịch TPDN riêng lẻ nhằm phát triển thị trường thứ cấp minh bạch, an toàn, tăng cường khả năng quản lý, giám sát, giảm thiểu rủi ro.

Thứ năm, về đảm bảo thanh khoản thị trường tài chính, cung ứng vốn cho nền kinh tế: Bộ Tài chính đã kiến nghị với NHNN tập trung triển khai các biện pháp điều hành đảm bảo thanh khoản của hệ thống ngân hàng thương mại, điều hành tăng trưởng tín dụng phù hợp với tình hình phát triển của nền kinh tế trong bối cảnh thị trường TPDN đang gặp khó khăn; Bộ Xây dựng, các địa phương làm việc với các doanh nghiệp để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về pháp lý của các dự án bất động sản để khơi thông dòng vốn cũng như tạo thanh khoản cho doanh nghiệp.

Có 2 vấn đề nổi bật hiện tại, 1 là những sai phạm của doanh nghiệp và thứ 2 là khó khăn do dòng tiền, tín dụng, thanh khoản…nhìn lại thực trạng này, theo ông, đâu là những bài học cần rút kinh nghiệm để đưa ra một chiến lược đúng đắn cho sau này?

Trong thời gian qua, thị trường vốn đã có sự tăng trưởng mạnh về chỉ số, thanh khoản, về số lượng nhà đầu tư, thu hút lượng vốn lớn tham gia vào thị trường. Tuy nhiên, bất chấp những cảnh báo của cơ quan chức năng, một số cá nhân, tổ chức đã lợi dụng sự phát triển nhanh của thị trường chứng khoán cố tình vi phạm pháp luật, làm suy giảm niềm tin của nhà đầu tư, gây ra những biến động trên thị trường.

Từ giữa năm 2022 có nhiều biến động bất lợi xuất hiện, chỉ số chứng khoán, mức vốn hóa đã giảm khoảng 30% vào thời điểm cuối năm, thanh khoản sụt giảm khoảng 20% so với năm 2021. Các doanh nghiệp gặp áp lực lớn về dòng tiền và thanh khoản, việc huy động vốn mới của doanh nghiệp gặp khó khăn, nhất là đối với việc phát hành TPDN.

Qua đánh giá tình hình, có thể thấy sự ách tắc của thị trường trái phiếu hiện nay xuất phát từ vấn đề mất niềm tin của nhà đầu tư trước các sự việc bị cơ quan quản lý, cơ quan bảo vệ pháp luật xử lý sai phạm như các hành vi công bố thông tin sai sự thật, che giấu thông tin trong hoạt động phát hành trái phiếu riêng lẻ, ngân hàng “tiếp tay” bán trái phiếu cho doanh nghiệp bằng mọi giá, nhà đầu tư “lách luật” để mua trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ như vụ việc của Tân Hoàng Minh hay Vạn Thịnh Phát.

Trên thị trường cổ phiếu, thị trường chứng khoán phái sinh xuất hiện các hiện tượng thao túng, làm giá ngày càng tinh vi, nhiều mã chứng khoán được đẩy giá lên cao không gắn với tình hình hoạt động kinh doanh, nghĩa vụ công bố thông tin của một số doanh nghiệp đại chúng, công ty niêm yết, nhà đầu tư còn chưa đảm bảo chất lượng, điển hình như vụ việc của FLC và Louis Holdings.

Những sai phạm trên đã và đang trong quá trình điều tra và được các cơ quan chức năng xử lý, tuy nhiên chúng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến niềm tin của nhà đầu tư cũng như uy tín của thị trường vốn. Doanh nghiệp khó có thể tiếp tục huy động vốn mới thông qua phát hành cổ phiếu, trái phiếu phục vụ cho sản xuất kinh doanh cũng như hoàn thành nghĩa vụ thanh toán cho các nhà đầu tư.

Một vấn đề khác cần lưu ý đó là khó khăn về dòng tiền, tín dụng và thanh khoản, nguyên nhân chủ yếu do các yếu tố trên thị trường trong nước, cũng như tâm lý thận trọng của nhà đầu tư trước những bất ổn và triển vọng kém tích cực về tình hình kinh tế - chính trị thế giới.

Đối với thị trường trong nước, áp lực thanh khoản xuất phát từ nguyên nhân một số doanh nghiệp chạy theo mục tiêu mở rộng kinh doanh quá mức, huy động vốn vay lớn hơn nhiều lần vốn chủ sở hữu, vượt quá năng lực quản lý và khả năng trả nợ. Do đó, khi thị trường gặp biến động, các doanh nghiệp này sẽ phải đối mặt với rủi ro thanh khoản đến từ áp lực lãi suất trái phiếu cao, khối lượng đáo hạn lớn mà dòng tiền lại hạn chế. Bên cạnh đó, việc lãi suất ngân hàng tăng nên có xu hướng tiền dịch chuyển sang hệ thống ngân hàng thương mại và thanh khoản của nền kinh tế khó khăn. Đồng thời, việc kiểm tra, giám sát tập trung vào giám sát mục đích phát hành trái phiếu cũng dẫn đến tâm lý quan ngại của cả doanh nghiệp phát hành và tổ chức cung cấp dịch vụ.

Bộ Tài chính đã và đang nỗ lực bằng nhiều giải pháp tìm hướng khôi phục niềm tin thị trường, đảm bảo quyền và lợi ích của nhà đầu tư và các chủ thể tham gia thị trường; đồng thời tháo gỡ khó khăn, đưa thị trường quay trở lại quỹ đạo phát triển minh bạch, lành mạnh và bền vững hơn.

Hiện có dư luận không đầy đủ và phiến diện về trách nhiệm của Bộ Tài chính trong vấn đề trái phiếu doanh nghiệp, ông có thể nói lại một cách tường minh với cử tri, Đại biểu QH cũng như công luận về nội dung này?

Trong những năm vừa qua, Bộ Tài chính đã tích cực triển khai các giải pháp nhằm thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, Quốc hội về phát triển thị trường vốn nhằm khơi thông nguồn vốn trung và dài hạn cho đầu tư và phát triển. Thị trường ngày càng phát triển cân bằng giữa thị trường tiền tệ và thị trường vốn, giữa thị trường cổ phiếu và thị trường trái phiếu, góp phần quan trọng vào tái cơ cấu nợ công và đầu tư công, quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước và đóng góp cho sự phát triển chung của nền kinh tế.

Trong thời gian qua, thị trường vốn phát triển nhanh chóng với quy mô tăng trưởng bình quân 28,5%/năm giai đoạn 2016-2021; đến cuối tháng 11/2022, quy mô thị trường vốn đạt gần 105% GDP năm 2021 trong đó quy mô vốn hóa thị trường cổ phiếu tương đương 64% GDP; quy mô thị trường trái phiếu đạt 41% GDP, trong đó trái phiếu doanh nghiệp đạt khoảng 15% GDP. Với mục tiêu dư nợ thị trường TPDN đạt 20% GDP vào năm 2025 và 25% vào năm 2030, thị trường TPDN cần thiết và còn nhiều dư địa phát triển trong thời gian tới để đóng vai trò là kênh dẫn vốn trung, dài hạn chủ lực cho doanh nghiệp, hỗ trợ cân bằng giữa thị trường vốn và thị trường tín dụng.

Tuy nhiên, trước sự phát triển “nóng” của thị trường TPDN đã xuất hiện một số sai phạm có nguy cơ gây bất ổn thị trường tài chính. Do đó, việc nhanh chóng khắc phục những khó khăn, rủi ro hiện tại để tiếp tục phát triển thị trường ngày cành minh bạch, bền vững hiệu quả là nhiệm vụ hết sức cần thiết lúc này.

Về hoàn thiện khung khổ pháp lý, từ năm 2017 khi thị trường có dấu hiệu tăng trưởng nhanh, Bộ Tài chính đã bám sát biến động thị trường, nhận định đánh giá rủi ro để trình Chính phủ ban hành Nghị định số 163/2018/NĐ-CP ngày 4/12/2018 về phát hành trái phiếu doanh nghiệp với các quy định mới về thiết lập trang thông tin TPDN tại Sở GDCK, yêu cầu doanh nghiệp công bố thông tin theo thông lệ quốc tế và các quy định về hạn chế số lượng nhà đầu tư trái phiếu trong 1 năm đầu phát hành.

Từ năm 2021, theo quy định của Luật Chứng khoán 2019, Luật Doanh nghiệp 2020 chỉ nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp được mua và giao dịch TPDN riêng lẻ. Để kịp thời đồng bộ với pháp luật mới ban hành, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ ban hành Nghị định số 153/2020/NĐ-CP (thay thế Nghị định 163/2018/NĐ-CP) về phát hành TPDN riêng lẻ quy định: (i) doanh nghiệp khi phát hành phải đáp ứng các điều kiện và hồ sơ theo quy định; (ii) đợt chào bán phải được tư vấn bởi tổ chức tư vấn hồ sơ chào bán là công ty chứng khoán được phép cung cấp dịch vụ; (iii) phải thực hiện chế độ công bố thông tin cho nhà đầu tư và Sở GDCK; (iv) phải đảm bảo tuân thủ các điều kiện, điều khoản của trái phiếu và thanh toán gốc, lãi trái phiếu cho nhà đầu tư khi đến hạn. Nghị định số 155/2020/NĐ-CP hướng dẫn Luật Chứng khoán quy định về trình tự thủ tục xác nhận nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.

Đến năm 2022, khi thị trường xuất hiện các vụ việc vi phạm vừa qua đã cho thấy tính tuân thủ pháp luật của các chủ thể trên thị trường chưa cao, Bộ Tài chính đã nhanh chóng trình Chính phủ ban hành Nghị định số 65/2022/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 153/2020/NĐ-CP theo nguyên tắc không bổ sung thêm các điều kiện phát hành so với quy định tại Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp. Nghị định chỉ bổ sung các quy định theo thẩm quyền của Chính phủ để tiếp tục phát triển thị trường TPDN minh bạch, bền vững, nâng cao chất lượng của trái phiếu phát hành, bảo vệ quyền lợi cho cả doanh nghiệp phát hành và nhà đầu tư, khắc phục bất cập trên thị trường thời gian vừa qua. Đồng thời, Nghị định cũng tăng cường quản lý, giám sát bao gồm cả giám sát liên thông giữa lĩnh vực thị trường tài chính, lĩnh vực tín dụng ngân hàng và các lĩnh vực khác của nền kinh tế.

Về công tác quản lý giám sát thị trường, Bộ Tài chính liên tục chỉ đạo các cơ quan chức năng thuộc ngành Tài chính tăng cường công tác thanh tra, giám sát nhằm chấn chỉnh và xử lý nghiêm các vi phạm trong hoạt động phát hành và cung cấp dịch vụ về TPDN. Theo đó, từ năm 2019 Bộ Tài chính đã triển khai trên 30 đoàn kiểm tra tại các doanh nghiệp phát hành, công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại. Qua kiểm tra, cơ quan quản lý đã tiến hành xử phạt vi phạm hành chính và yêu cầu các biện pháp khắc phục hậu quả. Bộ Tài chính cũng chỉ đạo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước phối hợp, cung cấp tài liệu cho cơ quan chức năng để xem xét các trường hợp vi phạm.

Về công tác tuyên truyền, từ giai đoạn 2019 đến nay, Bộ Tài chính đã tập trung đẩy mạnh công tác tuyên truyền để phổ biến quy định pháp luật, cảnh báo các rủi ro trên thị trường và đưa ra các khuyến nghị đối với từng đối tượng tham gia trên thị trường TPDN thông qua đa dạng các kênh truyền thông như hội thảo, tọa đàm, phóng sự phối hợp với VTV, phát thanh, bài báo, phỏng vấn,..

Về công tác phối hợp với các Bộ, ngành liên quan, Bộ Tài chính đã, đang và sẽ tăng cường phối hợp chặt chẽ với Ngân hàng Nhà nước, Bộ Xây dựng để triển khai hoạt động giám sát, kiểm tra theo lĩnh vực quản lý ngành đối với các tổ chức tín dụng, doanh nghiệp bất động sản. Đồng thời, tiếp tục phối hợp với các cơ quan điều tra khi phát hiện các dấu hiệu bất thường (gian lận thông tin, chuyển vốn lòng vòng, các hình thức lách luật để phân phối cho nhà đầu tư cá nhân,...) mà phạm vi công tác thanh tra, kiểm tra không thể xác định được để xử lý nghiêm minh, đảm bảo sự phát triển minh bạch của thị trường.

Những sai phạm trên thị trường vốn và TPDN thời gian vừa qua đang được các cơ quan bảo vệ pháp luật điều tra, làm rõ sẽ góp phần tiếp tục hoàn thiện quy định pháp luật, đồng thời với việc tăng cường quản lý giám sát đảm bảo thị trường phát triển công khai, minh bạch và hiệu quả. Nhìn chung, căn cứ chức năng được phân công quản lý, Bộ Tài chính bám sát chủ trương, chỉ đạo của Đảng và Nhà nước để xây dựng cơ chế và điều hành thị trường theo đúng pháp luật, hướng tới phát triển thị trường minh bạch, hiệu quả. Ngoài ra, Bộ Tài chính cũng tập trung đẩy mạnh thông tin tuyên truyền, khuyến nghị đối với các chủ thể tham gia thị trường.

Trong thời gian tới, Bộ Tài chính xác định nhiệm vụ trọng tâm là triển khai các biện pháp theo thẩm quyền để kịp thời chấn chỉnh, ổn định hoạt động của thị trường chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp; bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp chính đáng của nhà đầu tư đồng thời hỗ trợ các doanh nghiệp có thể tiếp tục huy động vốn; trường hợp vượt thẩm quyền thì đề xuất ngay các biện pháp phù hợp, hiệu quả. Một số giải pháp trọng tâm để ổn định và phát triển thị trường công khai, minh bạch, an toàn, bền vững nhằm khơi thông nguồn vốn trung và dài hạn cho đầu tư và phát triển gồm:

- Thứ nhất, về hoàn thiện khung pháp lý và thể chế, Bộ Tài chính đang phối hợp với Bộ KH&ĐT rà soát tổng thể các quy định tại Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp và các văn bản hướng dẫn nhằm khắc phục ngay những bất cập, vướng mắc trên TTCK. Bộ Tài chính phối hợp với các Bộ, ngành báo cáo Chính phủ việc sửa đổi Nghị định số 65/2022/NĐ-CP để có sự điều chỉnh cho phù hợp với điều kiện hiện nay cũng như khó khăn hiện tại của thị trường trái phiếu. Các nội dung sửa đổi liên quan đến vấn đề gia hạn, hoán đổi trái phiếu, định mức tín nhiệm và nhà đầu tư.

- Thứ hai, về công tác quản lý giám sát, nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật, Bộ Tài chính đẩy mạnh công tác giám sát hoạt động giao dịch trên TTCK cơ sở, TTCK phái sinh, thị trường TPDN. Kịp thời chia sẻ cung cấp thông tin và báo cáo các cơ quan có thẩm quyền khẩn trương xử lý, ngăn chặn các hành vi thao túng, tăng cường kỷ luật trên thị trường. Kiểm tra, giám sát hoạt động cung cấp dịch vụ của các công ty chứng khoán. Tiếp tục theo dõi sát diễn biến của TTCK trong nước và quốc tế để có cảnh báo sớm đối với nhà đầu tư về các rủi ro (nếu có) của TTCK.

- Thứ ba, về công tác truyền thông ổn định tâm lý, tạo dựng lại niềm tin của nhà đầu tư, cần tăng cường thông tin đầy đủ, chính thống và kịp thời tới công chúng đầu tư, giúp các doanh nghiệp, nhà đầu tư an tâm tham gia huy động và đầu tư trên thị trường vốn, đồng thời tăng cường sự tham gia của các định chế, nhà đầu tư chuyên nghiệp, ưu tiên phát triển nhà đầu tư dài hạn như các quỹ đầu tư, quỹ hưu trí tự nguyện, doanh nghiệp bảo hiểm....

Thứ tư, về tổ chức điều hành thị trường: rà soát, cải cách quy trình cấp phép chào bán chứng khoán ra công chúng, tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp đủ điều kiện chào bán trái phiếu ra công chúng; chỉ đạo các Sở GDCK chuẩn bị nền tảng giao dịch TPDN riêng lẻ nhằm phát triển thị trường thứ cấp minh bạch.

- Thứ năm, tích cực phối hợp với các tổ chức quốc tế triển khai các giải pháp để nâng hạng TTCK Việt Nam theo lộ trình đã đặt ra nhằm thu hút sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài tại thị trường Việt Nam.

Bước sang năm 2023 và các năm tiếp theo, cùng với việc triển khai đồng bộ các giải pháp, các chính sách và việc tháo gỡ khó khăn cho thị trường bất động sản, việc điều hành hợp lý các thị trường tín dụng, tiền tệ theo chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Tài chính tin thị trường vốn sẽ tiếp tục quay trở lại quỹ đạo phát triển nhanh, hiệu quả, bền vững và trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng của doanh nghiệp.