Tại khu vực nhà giao tế, Chủ tịch Fidel Castro chưa vội vào phòng nghỉ, ông nán lại đi quanh sân nhà, trò chuyện thân mật, động viên, chia sẻ với các chiến sĩ lực lượng vũ trang của Khu vực Vĩnh Linh, trong đó có Anh hùng lực lượng vũ trang Lê Văn Ban. Chủ tịch Fidel Castro đi thăm vườn sắn của Đội 4, Hợp tác xã Thượng Hòa cạnh nhà giao tế.

Hơn 10 phút sau, ông trở vào, nhìn thấy nhà bếp có một số người đang chuẩn bị bữa ăn tối nên bước nhanh vào chào mọi người. Những nhân viên có mặt hôm đó rất bất ngờ và hạnh phúc vì may mắn được gặp Chủ tịch Fidel Castro. Ông chỉ tay vào bát sắn (củ mì) vừa được mọi người nấu chín để trên bàn còn bốc hơi, hỏi: “Củ này ăn được chứ?”. Mọi người nhanh nhảu trả lời: “Thưa lãnh tụ ăn được”. Chủ tịch Fidel Castro bẻ ngay một miếng nếm thử rồi cười vui vẻ. Nhìn các đồng chí bảo vệ có vẻ lo lắng, ông khoát tay nói: “Không việc gì, ở Việt Nam mà”.

Ông Trương Đình Thản (86 tuổi), Bí thư Chi bộ Văn phòng Ủy ban Hành chính (VPUBHC) Khu vực Vĩnh Linh, tổ trưởng tổ lái xe, là người nhận nhiệm vụ bí mật từ Thường trực Khu ủy Vĩnh Linh cấp tốc ra Hà Nội, đến Bộ Ngoại giao nhận đồ dùng phục vụ cho phái đoàn Cuba. Lệnh bí mật ghi rõ ông phải hoàn thành nhiệm vụ và có mặt ở Vĩnh Linh trước 12 giờ ngày 14/9/1973.

Ông Thản nhớ lại, trước đó, VPUBHC Khu vực Vĩnh Linh đề nghị Xí nghiệp gỗ Lê Thế Hiếu đóng 2 chiếc giường gỗ, mỗi chiếc có chiều dài 2,2 m, chiều rộng 1,6 m. Tại khu Nhà Giao tế Vĩnh Linh dựng thêm 1 ngôi nhà có cột bằng gỗ, vách bằng phên tre, diện tích nhà rộng 9 m x 7 m, gồm 3 phòng có vị trí ngay trước sân để Chủ tịch Fidel Castro nghỉ ngơi. Trong ngôi nhà tạm này được đặt 2 chiếc giường.

Nhắc đến khoảnh khắc khi bấm bức hình đầu tiên về Chủ tịch Fidel Castro lúc ông bước chân xuống cầu phao sông Bến Hải để sang bờ Nam thăm vùng giải phóng Quảng Trị, nghệ sĩ nhiếp ảnh Sĩ Sô vẫn còn xúc động. “Lúc đó khoảng 4-5 giờ sáng ngày 15/9/1973, bên kia cầu phao có ánh đèn của một đoàn xe con nối nhau. Khi đoàn xe dừng lại, các đồng chí lãnh đạo tỉnh tiến thẳng đến chiếc xe thứ 3.

Cửa mở, Thủ tướng Phạm Văn Đồng và Chủ tịch Fidel Castro bước xuống. Tôi nín thở bấm máy vì vừa kịp nhận ra nhiệm vụ tối mật được giao trước đó của mình là gì. Đây là những bức ảnh mở đầu cho chuỗi sự kiện đặc biệt quan trọng diễn ra sau đó trong suốt hành trình thăm vùng giải phóng tại Quảng Trị của Chủ tịch Fidel Castro”, ông Sĩ Sô chia sẻ.

Ông Sĩ Sô mang theo 2 máy, một to, một nhỏ hiệu Pentax, ống kính dài 210 mm và bấm máy liên tục, ghi lại tất cả các khoảnh khắc mà ông cho là ý nghĩa nhất với trên 20 cuốn phim, khoảng 200 tấm ảnh. “Khi xả ảnh, tôi rất hồi hộp, cất giữ rất cẩn thận những tấm ảnh đã chụp rồi lọc lại được khoảng 50 tấm ảnh giá trị nhất để triển lãm và đưa vào hồi ký năm 2011”, ông Sô nói.

Không chỉ ông Sô mà với nhiều người dân Quảng Trị khác, khoảnh khắc dừng chân của Chủ tịch Fidel Castro trên Cao điểm 241 là ấn tượng nhất. Cao điểm 241 vốn là căn cứ pháo của địch nên ngổn ngang xác xe tăng, đạn pháo nhưng Chủ tịch Fidel Castro vẫn bước hiên ngang, phất cao lá cờ của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam. Tại đây, Chủ tịch Fidel Castro đã có câu nói bất hủ: “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu” khiến cả biển người lặng đi vì xúc động.

Chiếc máy ảnh gắn bó với ông Sĩ Sô trong suốt cuộc đời tác nghiệp đã được ông tặng Bảo tàng Báo chí cách mạng Việt Nam vào năm 2020. Ông nói: “Chiếc máy ảnh này như một “chứng nhân lịch sử”, giúp tôi ghi lại khoảnh khắc hiếm hoi, có một không hai trong cuộc đời tác nghiệp của mình. Nay tuổi cao sức yếu, tôi muốn tặng cho bảo tàng vì ở đó nó sẽ được trưng bày và bảo quản tốt hơn”. Sau này, cụm tác phẩm gồm bộ ảnh “Fidel Castro - Quảng Trị một ngày lịch sử 1973”, “Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam” (1960 -1975) của ông Sĩ Sô được trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh.

Trên Cao điểm 241 cách đây 50 năm, chứng kiến cảnh hoang tàn, đổ nát do chiến tranh, Chủ tịch Fidel Castro đã gợi mở cần sớm xây dựng nhà cửa và nông trường để khắc phục hậu quả chiến tranh. 50 năm sau, Cao điểm 241 ở thôn Tân Phú, xã Cam Thành, huyện Cam Lộ đã trở thành di tích cấp tỉnh. Một màu xanh trù phú bao phủ vùng đất này.

Cùng với chiến thắng quả cảm của Quân giải phóng tại Cao điểm 241 vào tháng 4/1972 và là nơi ghi dấu ấn Chủ tịch Cuba Fidel Castro đến thăm, Đài chiến thắng đã được xây dựng tại Cao điểm 241 vào năm 1992.

Đến năm 2012, cựu chiến binh Sư đoàn 304 cùng địa phương đã tôn tạo, nâng cấp di tích này bằng khối vật liệu cứng với kiến trúc cách điệu ở phía đế là hình khẩu pháo 175 ly của quân đội Mỹ bị gãy nòng trước hỏa lực của quân giải phóng.

Hiện tại, UBND huyện Cam Lộ tiếp tục quy hoạch, tôn tạo di tích này với diện tích được khoanh vùng bảo vệ rộng hơn 2.000 m². Đây là địa chỉ đỏ để góp phần giáo dục thế hệ trẻ về lòng yêu nước và trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc cũng như phục vụ phát triển du lịch địa phương.

Thôn Tân Phú, xã Cam Thành, nơi có di tích lịch sử Cao điểm 241 nay trở thành thôn nông thôn mới kiểu mẫu mức 1 và đang phấn đấu đạt tiêu chí thôn nông thôn mới kiểu mẫu mức 2. Thôn có 107 hộ, hơn 415 nhân khẩu, thế mạnh kinh tế là sản xuất nông, lâm nghiệp, bình quân thu nhập đạt 63 triệu đồng/người/năm 2022. Ngoài tiêu là cây trồng chủ lực, những năm gần đây, người dân mở rộng diện tích trồng các loại cây có giá trị khác.

Ông Nguyễn Văn Vân, thôn Tân Phú cho biết: “Gia đình tôi trồng thêm 1,4 ha sầu riêng, dự kiến 2 năm nữa cây sẽ cho vụ trái đầu tiên”. Còn ông Lê Xuân Lam thì mở rộng chăn nuôi đàn dê thả đồi hơn 70 con. “Mỗi lứa dê có thời gian nuôi từ 6-8 tháng là xuất chuồng với giá bán khi cao nhất đạt 150 nghìn đồng/kg thịt hơi. Nhờ chăn nuôi dê, gia đình tôi có thu nhập khá để cải thiện cuộc sống”, ông Lam nói.

Theo Chủ tịch UBND xã Cam Thành Lê Anh Chương, không chỉ thôn Tân Phú mà các thôn khác của xã Cam Thành cũng đạt được nhiều kết quả trong phát triển KT-XH. Xã Cam Thành nằm ở vùng trung du miền núi, có 12 thôn với diện tích tự nhiên hơn 4.396 ha. Vùng nguyên liệu tập trung đối với nông sản chủ lực của xã Cam Thành như hồ tiêu, lạc, dược liệu được cấp mã vùng, đạt chuẩn VietGap và tiêu thụ theo chuỗi giá trị gắn với bảo đảm an toàn thực phẩm. Sản phẩm nông nghiệp của xã được đưa lên các sàn thương mại điện tử để thuận lợi hơn cho người dân trong buôn bán, giao dịch, góp phần tăng thu nhập.

TÚ LINH - PHƯƠNG MINH - HOÀI HƯƠNG - LÂM THANH

ẢNH VÀ VIDEO: SĨ SÔ, TÚ LINH

TRÌNH BÀY: HOÀI NAM

Theo Báo Quảng Trị

https://baoquangtri.vn/chinh-tri/moi-quan-he-huu-nghi-hop-tac-viet-nam-cuba-bai-2-khong-viec-gi-o-viet-nam-ma/177447.htm