Biến tài nguyên bản địa thành sinh kế bền vững cho cộng đồng
09:45 | 14/12/2025
Biến lá dứa thành xơ sợi trong ngành dệt may
Bước lên sân khấu thuyết trình trong bộ áo dài được sản xuất từ xơ dứa, bà Trần Thị Mỹ Hải, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty CP Nghiên cứu, Đầu tư và Phát triển xơ sợi tự nhiên Việt Nam (Vietfiber), cầm trên tay một bó xơ thô - nguyên liệu đầu vào của quy trình sản xuất mà doanh nghiệp đang triển khai.
Xuất thân là nhà nghiên cứu trong lĩnh vực kéo sợi, năm 2023, bà Hải quyết định thành lập Vietfiber với mục tiêu phân tách các loại xơ libe từ phụ phẩm nông nghiệp thành xơ bông hóa - loại xơ có tính chất tương tự xơ bông và có thể sử dụng trên dây chuyền kéo sợi bông hiện có của ngành dệt may. Theo bà Hải, xơ bông hóa là công nghệ cốt lõi của dự án, với mục tiêu cung cấp nguồn xơ tự nhiên cho ngành dệt may Việt Nam, trong bối cảnh ngành xuất khẩu sợi đứng thứ hai thế giới nhưng vẫn phụ thuộc lớn vào nguồn xơ bông nhập khẩu.
 |
| Bà Trần Thị Mỹ Hải, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty CP Nghiên cứu, Đầu tư và Phát triển xơ sợi tự nhiên Việt Nam (Vietfiber), thuyết trình dự án tại Demo Day - SEIP 2025. (Ảnh: Thành Luân) |
Bà Hải cho biết, tại các vùng trồng dứa, lá dứa sau thu hoạch thường bị đốt bỏ hoặc xử lý bằng thuốc diệt cỏ. Việc thu gom lá dứa để sản xuất xơ giúp giảm phát thải CO₂ và hạn chế sử dụng hóa chất trong canh tác. Thay vì trở thành phế thải nông nghiệp, lá dứa được đưa vào chuỗi sản xuất, cung cấp nguyên liệu cho ngành dệt may.
Vietfiber sản xuất xơ bông hóa theo quy trình không dùng nước, không hóa chất, không phát sinh rác thải ra môi trường. Phần xơ đạt tiêu chuẩn được sử dụng cho dệt may, phần phế phẩm được tận dụng làm thức ăn chăn nuôi.
Từ nguồn xơ này, Vietfiber đã phát triển một số sản phẩm ứng dụng, trong đó có sản phẩm tất mang tên "Mộc", được làm từ xơ dứa phối trộn với xơ visco, không qua công đoạn tẩy, nhuộm. Theo giới thiệu, nhờ đặc tính của xơ dứa, sản phẩm có khả năng kháng khuẩn tự nhiên, thoáng khí và hút ẩm.
Vietfiber còn chuyển giao công nghệ sản xuất xơ dứa, xơ chuối; đào tạo chuyên ngành xơ sợi và tư vấn kỹ thuật cho các nhà máy kéo sợi. Theo tính toán được bà Hải trình bày, nếu khai thác hiệu quả khoảng 5.200 ha dứa, mô hình có thể tạo việc làm cho khoảng 1.650 lao động nữ trên cả nước.Tham gia chương trình SEIP 2025, Vietfiber đã điều chỉnh hệ thống nhận diện thương hiệu, thiết kế lại logo và xây dựng slogan mới. Tại Demo Day, doanh nghiệp kêu gọi khoản đầu tư 500.000 USD nhằm bổ sung thiết bị khai thác xơ thô từ lá dứa.
"Công suất nhà máy xơ bông hóa tại Long An của chúng tôi hiện đạt khoảng 3 tấn. Tuy nhiên, do chưa được đầu tư đầy đủ thiết bị khai thác xơ từ lá dứa, chất lượng nguyên liệu đầu vào chưa ổn định, sản lượng còn hạn chế. Vì vậy, chúng tôi kêu gọi đầu tư cho hệ thống máy móc khai thác xơ thô nhằm chủ động nguồn nguyên liệu cung cấp cho nhà máy", bà Hải cho biết.
 |
| Quy trình sản xuất xơ dứa thô, xơ dứa bông hóa và xơ chuối thô tại Công ty Vietfiber. (Ảnh: Vietfiber) |
Sinh kế dưới tán rừng ngập mặn
Câu chuyện của Hợp tác xã Tài Thịnh Phát Farm bắt đầu từ vùng rừng ngập mặn Cà Mau. Theo bà Mai Thị Thùy Trang, Giám đốc Hợp tác xã, đơn vị được thành lập với mục tiêu xây dựng vùng nguyên liệu bền vững, vừa bảo vệ hệ sinh thái rừng ngập mặn, vừa nâng cao thu nhập cho người dân địa phương.
Trở về quê sau nhiều năm làm việc tại doanh nghiệp, bà Trang trực tiếp tiếp xúc với đời sống của các hộ nuôi tôm, cua tự nhiên dưới tán rừng, trong đó phần lớn sinh kế còn thiếu ổn định. Từ thực tế đó, Hợp tác xã ra đời nhằm xây dựng lại quy trình sản xuất và liên kết vùng nguyên liệu.
 |
| Bà Mai Thị Thùy Trang, Giám đốc Hợp tác xã Tài Thịnh Phát Farm, thuyết trình dự án tại Demo Day - SEIP 2025. (Ảnh: Thành Luân) |
Hiện Tài Thịnh Phát Farm quản lý và tham gia bảo vệ khoảng 60 ha rừng ngập mặn, với tỷ lệ diện tích rừng tăng trung bình 1–2% mỗi năm. Toàn bộ ao nuôi trong vùng đều áp dụng mô hình nuôi tôm tự nhiên dưới tán rừng, với sản lượng nguyên liệu đầu vào đạt khoảng 200–250 tấn mỗi năm.
Sản phẩm của Hợp tác xã hiện được cung cấp cho một số hệ thống phân phối và nhà hàng như Aeon Mall, Lotte, Pizza 4P’s... Trong đó, Tài Thịnh Phát Farm cung cấp nguyên liệu cho Pizza 4P’s theo các yêu cầu kỹ thuật riêng của đối tác.
Song song với sản xuất, Hợp tác xã liên kết với khoảng 320 hộ nông dân. Phụ nữ không chỉ tham gia nuôi trồng mà còn trực tiếp làm việc tại xưởng, tham gia các khóa đào tạo về kỹ năng sản xuất, quản lý tài chính gia đình và làm việc nhóm.
"Sau ba tháng tham gia chương trình SEIP 2025, Hợp tác xã được hỗ trợ xây dựng lại bộ nhận diện thương hiệu và hoàn thiện bao bì sản phẩm. Chúng tôi tự tin hơn khi đưa sản phẩm ra thị trường với diện mạo thương hiệu mới. Hiện nay, Hợp tác xã mong muốn tiếp tục nhận được sự hỗ trợ về đầu tư, tài trợ cho bà con, tập trung vào nâng cao kỹ năng và năng lực học hỏi", bà Trang cho biết.
Cơ hội việc làm cho người khuyết tật
Hợp tác xã Dạy nghề và Phục hồi chức năng cho người khuyết tật 18 tháng 4 (Thanh Hóa) do ông Ngô Văn Biểu - người khiếm thị, đồng thời là cha của hai người con khuyết tật - làm Giám đốc, được thành lập với mục tiêu dạy nghề từ thiện, tạo việc làm và hỗ trợ sinh kế bền vững cho người khuyết tật.
 |
| Ông Ngô Văn Biểu, Giám đốc Hợp tác xã Dạy nghề và Phục hồi chức năng cho người khuyết tật 18 tháng 4, mong muốn được hỗ trợ đào tạo kỹ năng trồng và chế biến dược liệu, xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc... (Ảnh: Thành Luân) |
Hiện Hợp tác xã có 197 thành viên, hoạt động trong các lĩnh vực thủ công mỹ nghệ, tẩm quất cổ truyền, chăm sóc sức khỏe và trồng, chế biến dược liệu từ nguồn cỏ cây hoa lá tại địa phương. Trong đó, cây ngải cứu được lựa chọn làm nguyên liệu chính để phát triển sản phẩm.
Thông qua chương trình, Hợp tác xã đã xây dựng nhiều dòng sản phẩm chăm sóc sức khỏe từ ngải cứu, với tiêu chí: “người khuyết tật chứ không phải là sản phẩm khuyết tật”. Các sản phẩm gồm đệm ngải cứu hồng ngoại; cao ngải cứu; viên ngải cứu; thiết bị đốt ngải; bột ngải cứu đa năng dùng xông hơi, ngâm chân, đắp gan bàn chân hoặc cho vào gối; cùng các dòng hương ngải cứu.
Theo ông Biểu, toàn bộ sản phẩm của Hợp tác xã được sản xuất theo quy trình không sử dụng hóa chất, không chất bảo quản, không độc hại, hướng tới thân thiện với môi trường. Nguyên liệu được tận dụng trọn vẹn từ lá, thân, gốc đến rễ, không phát sinh chất thải gây ô nhiễm; hệ vi sinh và côn trùng tại vùng trồng được bảo tồn.
Hiện Hợp tác xã trực tiếp quản lý và canh tác hơn 6.000 m² đất trồng dược liệu, tạo việc làm cho người khuyết tật và người thân của họ, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng tại địa phương.
Ông Ngô Văn Biểu cho biết, sự hỗ trợ của chương trình SEIP, đặc biệt trong việc xây dựng bộ nhận diện thương hiệu, tem nhãn và bao bì, đã giúp Hợp tác xã nhận thức rõ hơn vai trò của thương hiệu trong việc kết nối sản phẩm với người tiêu dùng. Trong thời gian tới, Hợp tác xã mong muốn được hỗ trợ đào tạo kỹ năng trồng và chế biến dược liệu, xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc, xuất xứ hàng hóa và hợp tác với các nhà đầu tư để sản xuất theo các tiêu chuẩn phù hợp, đáp ứng yêu cầu của thị trường trong nước và quốc tế.
SEIP 2025 do Hội hữu nghị Việt Nam - Singapore khởi xướng với sự ủng hộ, đánh giá cao của Bộ Khoa học và Công nghệ, phối hợp triển khai cùng Viện Nghiên cứu Đổi mới và Phát triển (IID) và mạng lưới đối tác Việt Nam, Singapore và quốc tế.
Theo thông tin từ Hội hữu nghị Việt Nam - Singapore, qua 6 phiên đào tạo, SEIP 2025 đã hỗ trợ top 20 doanh nghiệp trong các lĩnh vực trải rộng từ nông nghiệp tái sinh, bảo tồn và phát triển dược liệu bản địa, thủ công mỹ nghệ, giáo dục cộng đồng, tới dệt may bền vững. Nhiều doanh nghiệp ở vùng sâu, vùng xa lần đầu tiếp cận bộ công cụ truyền thông và thiết kế bài bản, giúp cải thiện đáng kể tính nhận diện và định vị thương hiệu trong mắt khách hàng và nhà đầu tư. Trong 3 tháng (từ tháng 10 đến tháng 12/2025), top 6 doanh nghiệp đã có những bước tiến rõ rệt trong việc hoàn thiện logo, slogan, hệ thống màu sắc, bao bì thử nghiệm và câu chuyện thương hiệu, đồng thời xây dựng chiến lược tiếp cận thị trường phù hợp từng nhóm khách hàng mục tiêu.
Ông Vũ Viết Ngoạn, nguyên Tổ trưởng Tổ Tư vấn Kinh tế của Thủ tướng, Chủ tịch Hội hữu nghị Việt Nam - Singapore phát biểu: SEIP 2025 cho thấy khi những doanh nghiệp xã hội và sinh thái được hỗ trợ bài bản về thương hiệu và kết nối thị trường, họ có thể tạo ra giá trị phát triển bền vững cụ thể cho cộng đồng. Ông mong muốn các đối tác, nhà đầu tư và chuyên gia tiếp tục đồng hành để những mô hình tiêu biểu này lan tỏa mạnh mẽ hơn trong tương lai.
Thành Luân