Chuyển đổi số nông nghiệp: Lời giải cho bài toán phát triển xanh, bền vững

Ngày 18/9/2025, tại Hà Nội đã diễn ra Diễn đàn “Chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo trong phát triển nông nghiệp và bảo vệ môi trường”. Sự kiện này là một phần của phiên chợ nông sản, đặc sản vùng miền năm 2025, nhằm đẩy mạnh quảng bá và tiêu thụ nông sản, thúc đẩy phát triển nông nghiệp xanh, bền vững thông qua việc ứng dụng công nghệ số và đổi mới sáng tạo.

Thúc đẩy chuyển đổi số trong cộng đồng doanh nghiệp Cà Mau

Lan tỏa mạnh mẽ tinh thần chuyển đổi số trong cộng đồng doanh nghiệp nữ

Ông Nguyễn Minh Tiến, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến thương mại Nông nghiệp, nhận định nông nghiệp Việt Nam đang đối diện thách thức chưa từng có từ biến đổi khí hậu đến sức ép thị trường tiêu dùng xanh. Do đó, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo là con đường tất yếu để nông nghiệp phát triển hiệu quả, minh bạch và bền vững hơn.

Theo ông Nguyễn Kim Phúc, Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi số (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), nông nghiệp là một trong tám lĩnh vực được Chính phủ ưu tiên chuyển đổi số theo Quyết định 749/QĐ-TTg. Ứng dụng công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, Internet vạn vật, blockchain hay vệ tinh quan trắc có thể giúp nâng năng suất nông nghiệp tới 30%, giảm một nửa chi phí nhân công, đồng thời tiết kiệm tới 40% lượng nước, phân bón và thuốc bảo vệ thực vật.

Ông Nguyễn Minh Tiến, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến thương mại Nông nghiệp. (Ảnh: VOV.VN)

Theo Cục Chuyển đổi số, báo cáo của Ngân hàng Thế giới năm 2021 cũng chỉ ra, việc đưa công nghệ số vào sản xuất nông nghiệp có thể giúp tăng năng suất lên tới 30%, cắt giảm 50% chi phí nhân công và giảm khoảng 40% lượng nước tưới, thuốc trừ sâu, phân bón. Đây là những lợi ích rất đáng kể.

Tuy nhiên, chuyển đổi số vẫn còn nhiều hạn chế, mới chủ yếu diễn ra ở doanh nghiệp lớn. Hạ tầng viễn thông và thiết bị ở nông thôn còn yếu, nhân lực thiếu kỹ năng số. Dữ liệu ngành phân mảnh và thiếu sự liên thông.

Ở góc nhìn vĩ mô, ông Phạm Duy Khánh, Giám đốc Trung tâm Phát triển nông thôn (Viện Chiến lược chính sách nông nghiệp và môi trường) cho biết, kinh tế số Việt Nam có nhiều tiềm năng. Cụ thể, năm 2024, kinh tế số đã đóng góp hơn 18% GDP, tăng trưởng nhanh gấp ba lần tốc độ GDP chung. Thương mại điện tử bán lẻ đạt khoảng 25 tỷ USD. Nền tảng này sẽ tạo cơ hội để nông nghiệp thúc đẩy thương mại trực tuyến, truy xuất nguồn gốc, xây dựng thương hiệu và mở rộng thị trường quốc tế.

Nhiều mô hình chuyển đổi số đã chứng minh hiệu quả rõ rệt. Tại Bình Thuận, dự án hợp tác giữa Bộ Nông nghiệp và Môi trường với UNDP từ năm 2023 giúp thanh long giảm tới 68% phát thải carbon, tiết kiệm 50% năng lượng nhờ ứng dụng điện mặt trời, đèn LED và phần mềm truy xuất nguồn gốc. Ở Đồng Tháp, mô hình Làng thông minh cho phép giám sát đất đai, thủy lợi, canh tác, chăn nuôi, thu hoạch và chế biến bằng công nghệ số, qua đó hạn chế tổn thất, rủi ro và nâng cao hiệu quả sản xuất.

Còn tại xã Yên Hòa (huyện Yên Mô, Ninh Bình), toàn bộ 10/10 thôn đã phủ internet, 70% người dân dùng smartphone. Các sản phẩm OCOP được bán trên sàn Postmart, thanh toán QR phổ biến.

Dù vậy, theo ông Phạm Duy Khánh, một thách thức lớn hiện nay là sự “lệch pha” giữa công nghệ và thực tiễn. Người làm công nghệ nhiều khi chưa hiểu rõ đặc thù nông nghiệp. Còn nông dân lại thiếu kỹ năng số, dẫn đến nhiều sản phẩm công nghệ chưa phù hợp thực tế sản xuất.

Các sản phẩm xanh, sạch được hỗ trợ từ Chương trình hỗ trợ rừng và trang trại. (Ảnh: moitruong.net.vn)

Để giải quyết, ông Khánh đề xuất xây dựng ngân hàng dữ liệu quốc gia về nông nghiệp số nhằm đảm bảo tính thống nhất và liên thông.

Đồng thời, cần nâng cao nhận thức và đào tạo kỹ năng số cho nông dân thông qua các mô hình điểm, giới thiệu điển hình thành công để bà con được trải nghiệm trực tiếp trước khi nhân rộng.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh việc xây dựng làng thông minh phải dựa trên ba trụ cột: chính quyền số, kinh tế số và xã hội số. Chính quyền số với dịch vụ công trực tuyến và quản lý mã số vùng nguyên liệu. Kinh tế số với việc đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử và thanh toán không tiền mặt. Xã hội số với các dịch vụ y tế, giáo dục, văn hóa và môi trường nông thôn được cung cấp qua nền tảng số. Đây là hướng đi toàn diện, gắn kết công nghệ với đời sống, từ đó hình thành hệ sinh thái nông thôn số bền vững.

Ông Nguyễn Minh Tiến cũng nhấn mạnh, nếu không sớm xây dựng nền tảng xúc tiến thương mại số chuyên ngành nông nghiệp và môi trường, Việt Nam có nguy cơ tụt hậu. Bởi hệ thống xúc tiến thương mại truyền thống rời rạc, thiếu dữ liệu không còn đáp ứng yêu cầu mới.

Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp làm Chủ tịch Hội hữu nghị và hợp tác Việt Nam - Brazil nhiệm kỳ 2025-2030 Ngày 15/7 tại Hà Nội, Hội hữu nghị và hợp tác Việt Nam - Brazil tổ chức Đại hội lần thứ III, nhiệm kỳ 2025-2030. Ông Nguyễn Hoàng Hiệp, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, được tín nhiệm bầu làm Chủ tịch Hội nhiệm kỳ mới.

Tìm hướng cho nền nông nghiệp liên kết chuỗi, bền vững, xanh và hiện đại Sáng ngày 6/8, tại tỉnh Nghệ An, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp tổ chức Diễn đàn “Kết nối sản xuất và tiêu thụ nông sản các tỉnh vùng Bắc Trung bộ” nhằm gia tăng giá trị cho các sản phẩm nông sản lợi thế như dứa, chè, cây ăn quả có múi, hướng tới một nền nông nghiệp liên kết chuỗi, bền vững, xanh và hiện đại.