Nằm tại trung tâm Quảng trường Đỏ, Nhà thờ Thánh Basil nổi bật với chín tòa tháp mang mái vòm củ hành và màu sắc sặc sỡ. (Ảnh: Baturina Yuliya /Shutterstock/Fotodom)

Bên trong Nhà thờ Thánh Basil, không gian được chia thành chín nhà nguyện. Mỗi nhà nguyện có một chức năng riêng, nhưng nhìn chung, chúng đều phục vụ cho việc thờ cúng và tôn vinh các vị thánh hoặc sự kiện đặc biệt trong lịch sử của Giáo hội Chính thống giáo Nga, tưởng nhớ những chiến thắng quân sự quan trọng của nước Nga.

Mỗi nhà nguyện được xây dựng trên một nền móng riêng biệt, kết nối với nhau qua các hành lang và cầu thang hẹp, tạo nên cảm giác như đang đi qua mê cung. Nhà nguyện chính là nhà nguyện của Lễ Che Chở Đức Mẹ (Pokrov) nằm ở trung tâm, được xây cao hơn các nhà nguyện khác. Bên trong, các bức tường được bao phủ bởi các bức tranh tường với chủ đề tôn giáo, miêu tả các câu chuyện Kinh Thánh và cuộc đời của các vị thánh.

Họa trang trí bên trong nhà thờ rất cầu kì, lộng lẫy. (Ảnh: Wikimedia Commons)

Bên trong Nhà thờ Thánh Basil toát lên bầu không khí trang nghiêm, tĩnh lặng. Những hành lang hẹp cùng các phòng nguyện nhỏ tạo nên một không gian kín đáo và riêng tư. Phòng nguyện, với diện tích khiêm tốn, là nơi dành riêng cho việc cầu nguyện. Tại đây, du khách có thể chiêm ngưỡng các bức linh ảnh (icon) từ thế kỷ 16 đến thế kỷ 19, những bức tranh chân dung và phong cảnh, cùng với các vật dụng nhà thờ và nhiều hiện vật quý giá từ thời Ivan IV.

Trần nhà và các mái vòm được thiết kế với các họa tiết phức tạp được vẽ tay, phản ánh nghệ thuật Byzantine và Nga cổ. Nghệ thuật Byzantine có nguồn gốc từ Đế chế Đông La Mã, nổi bật với việc sử dụng biểu tượng tôn giáo, các bức tranh khảm và kiến trúc mái vòm. Những mái vòm tròn và cấu trúc nhà thờ dạng thánh giá của Thánh Basil là đặc trưng của kiến trúc Byzantine, tượng trưng cho thiên đàng và tính thiêng liêng. Điều này cũng được thể hiện rõ nét trong thiết kế tổng thể của nhà thờ với sự đối xứng.

Bên trong những mái vòm hình củ hành tại Nhà thờ Thánh Basil. (Ảnh: Mike Ledwith (@mike_ledwith))

Đặc điểm nổi bật nhất của nghệ thuật Nga cổ tại Nhà thờ Thánh Basil là các mái vòm hình củ hành. Mỗi mái vòm mang một màu sắc và họa tiết khác nhau được cho là biểu tượng của ngọn lửa thiêng. Các kiến trúc sư đã kết hợp những yếu tố của nghệ thuật Byzantine và sáng tạo để chúng phù hợp với văn hóa và thẩm mỹ của người Nga.

Mặc dù nhà thờ chủ yếu sử dụng các tông màu sặc sỡ và họa tiết hoa văn đặc trưng của Nga cổ, nhưng sự kết hợp màu sắc và các biểu tượng tôn giáo phản ánh sự ảnh hưởng từ nghệ thuật Byzantine. Việc sử dụng màu vàng và xanh lá cây trong các bức tường và mái vòm cũng là dấu hiệu của sự tiếp nhận phong cách Byzantine trong nghệ thuật Nga.

Một bản khắc của Thánh Basil vào khoảng năm 1700. (Ảnh: Hulton Archive/Getty Images)

Tám tòa tháp ban đầu của nhà thờ tượng trưng cho tám lần tấn công thành công vào Kazan. Tòa tháp thứ chín, được xây dựng thêm vào năm 1588, là nơi an táng Thánh Basil, vị linh mục nổi tiếng với lòng nhân ái và khả năng tiên tri, người được cho là đã cứu thành phố Moskva khỏi nhiều tai họa.

Trong suốt chiều dài lịch sử, Nhà thờ Thánh Basil đã trở thành nhân chứng cho nhiều sự kiện lịch sử quan trọng của Nga. Sa hoàng Ivan IV đã cho chọc mù mắt kiến trúc sư của nhà thờ để ngăn ông xây dựng thêm bất kỳ công trình nào sánh ngang với vẻ đẹp này.

Nhà thờ Thánh Basil bị đe dọa nghiêm trọng trong Chiến tranh Nga - Pháp (Chiến tranh Vệ quốc) năm 1812. (Ảnh: https://pastvu.com/Express to Russia)

Theo những ghi chép lịch sử, nhà thờ Thánh Basil đã trải qua những thời khắc thăng trầm mà đỉnh điểm là hai lần suýt bị giật sập. Theo truyền thuyết, khi quân đội Napoleon chiếm đóng Moskva vào năm 1812, ông rất ấn tượng với vẻ đẹp của Nhà thờ Thánh Basil và có ý định đưa nó về Pháp. Tuy nhiên, khi nhận ra điều này không thể thực hiện được, ông đã ra lệnh phá hủy nhà thờ. Quân lính của ông đã đặt thuốc nổ quanh nhà thờ, nhưng một cơn mưa lớn bất ngờ đã dập tắt ngọn lửa và cứu nhà thờ khỏi bị phá hủy​.

Trong những năm 1930, Lazar Kaganovich, một đồng chí thân cận của Joseph Stalin (Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô giai đoạn 1922–1952), đã đề xuất phá hủy Nhà thờ Thánh Basil để tạo không gian cho các cuộc duyệt binh trên Quảng trường Đỏ. Mặc dù Stalin ban đầu bác bỏ ý tưởng này, nhưng việc phá hủy nhà thờ vẫn được xem xét. Chính kiến trúc sư Petr Baranovsky đã can thiệp quyết liệt, thậm chí đe dọa tự tử nếu nhà thờ bị phá hủy. Cuối cùng, Stalin quyết định giữ lại nhà thờ.