“Biến súng đạn thành hoa hồng”
11:22 | 21/08/2015
Muller của hiện tại
Mái tóc bạc trắng và nụ cười luôn rạng rỡ, người đàn ông bị liệt nửa người, phải ngồi xe lăn hơn 30 năm chính là Chủ tịch VVAF. Trước là người lính từng chĩa súng vào người Việt Nam, nhưng lúc này, Muller ở Hà Nội để dự lễ ký Dự án khảo sát bom mìn - vật nổ giữa VVAF và Bộ Quốc phòng Việt Nam, một thoả thuận “cột mốc” đầu tiên giữa một tổ chức phi chính phủ và Bộ Quốc phòng, cho phép nghiên cứu và đánh giá một cách toàn diện những tác hại của bom mìn ở Việt Nam, từ đó tạo thuận lợi cho quá trình rà phá và khôi phục đất đai.
Lần này, trở lại Việt Nam, không súng đạn, người thương binh chỉ còn một nửa cơ thể nhưng tươi tắn, thân thiện và có một trái tim ấm nồng thổn thức.
Bobby Muller tên thật là Robert O. ‘Bobby” Muller , ông sinh năm 1946 ở Long Island, và lớn lên ở Great Neck, New York và theo học Đại học Hofstra (Mỹ). Ông là nhà hoạt động xã hội luôn đấu tranh cho quyền lợi của nạn nhân chiến tranh ở Việt Nam và trên toàn thế giới. Đồng thời cũng là chủ nhân của giải Nobel Hòa bình 1997 do những nỗ lực không mệt mỏi cho phong trào cấm sử dụng mìn sát thương trên toàn cầu. Ông cũng là người vẫn luôn canh cánh trong mình một mong ước được trở lại Việt Nam, xứ sở mà nhiều người Mỹ cảm thấy mắc “món nợ lương tâm”.
Viên đạn tái sinh
Trước khi gia nhËp lùc lîng lÝnh ®¸nh bé Mü, Bobby Muller lµ mét thanh niªn ®Ñp trai, cêng tr¸ng, say mª thÓ thao vµ lßng ®Çy nhiÖt huyÕt cèng hiÕn cho ®Êt níc. 23 tuổi, vừa tốt nghiệp ngành Quản trị kinh doanh Đại học Hofstra, Muller xin gia nhập binh chủng Thuỷ quân lục chiến. Tám tháng sau khi đến Việt Nam, t¹i Cam Lé, Qu¶ng TrÞ, Bobby Muller bị một viên đạn xuyên qua ngực, làm rách hai lá phổi và bóc đi đốt sống thứ năm. Cho đến giờ, ông vẫn còn nhớ về cái ngày 29/4/1969, cái ngày mà Muller đã chạm tay vào lưỡi hái của tử thần nhưng rồi lại được tái sinh như một món quà diệu kỳ của số phận. Khi trúng đạn, Muller đau đớn nhưng đó cũng chính là lúc ông ngộ ra rằng, thế giới không thể tốt đẹp hơn bằng súng đạn mà phải là sự chia sẻ, cảm thông.
Không chỉ tái sinh về thân thể, những suy nghĩ, cách nhìn của ông về cuộc sống cũng như được tái sinh. Viên đạn của người Việt không giết chết Muller mà sinh ra một Muller khác. Một Muller yêu hòa bình, chán ghét chiến tranh. Từ chiến binh Mỹ chuyên nghiệp, ông trở thành con người giàu lòng trắc ẩn, chan chứa những yêu thương và tâm tưởng về một thế giới nhân ái.
Tiên phong hòa giải
Tháng 12/1981, Bobby Muller dẫn đầu đoàn cựu chiến binh Mỹ (VVAF) bốn người trở lại Việt Nam. Họ trở thành những người cựu chiến binh Mỹ đầu tiên được thăm miền Bắc Việt Nam kể từ khi chiến tranh chấm dứt. Họ có một cuộc làm việc chung với phía Việt Nam vào 8h tối về vấn đề lính Mỹ mất tích trong chiến tranh (MIA), về vấn đề hậu quả của chất độc hóa học.
Muller nhớ lại: “Phía Việt Nam gồm sáu đại diện của Bộ Ngoại giao, chúng tôi có mặt đầy đủ cả bốn người. Khi chúng tôi nói về những hậu quả nặng nề của cuộc chiến mà các cựu binh Mỹ đang trải qua ở bên kia bờ Thái Bình Dương, những đại biểu Việt Nam lắng nghe trong im lặng. Rồi bỗng nhiên cả sáu đồng loạt đứng dậy, cởi bỏ những chiếc áo khoác của mình. Họ chỉ cho chúng tôi những vết tích, những vết thương mà họ đang mang từ cuộc chiến tranh. Tất cả chúng tôi sững sờ. Và rồi không ai bảo ai, cả mười người chúng tôi ôm nhau khóc. Chúng tôi nhận ra rằng hai bên đã tìm được sự đồng cảm. Chúng tôi ngầm hiểu với nhau sẽ làm nhiều điều hơn cho một tương lai tốt đẹp của cả hai phía”.
Tháng 12/2006, nhân dịp kỷ niệm 25 năm chuyến thăm đầu tiên đến Việt Nam của Muller và các đồng nghiệp ở VVAF trở lại Việt Nam, trong đoàn Muller mời thêm một vị khách nữa, tuy không phải là cựu binh, nhưng là người sành sỏi về chính trị ở Quốc hội Hoa Kỳ. Đó là Tim Rieser - cố vấn chính sách đối ngoại của TNS Patrick Leahy, làm ở quốc hội với vai trò thư ký chính của Đảng đa số, phụ trách việc phân bổ ngân sách của Tiểu ban các hoạt động hải ngoại và ngoại giao, thuộc Uỷ ban Phân bổ ngân sách của Thượng viện Hoa Kỳ. Chính tiểu ban này có chức năng duyệt hoặc không duyệt ngân sách chi cho các chương trình quốc tế và các chương trình viện trợ cho các hoạt động ở ngoài lãnh thổ Hoa Kỳ. Sau chuyến công tác một tuần, đoàn tổ chức họp báo tại Hà Nội. Tim Rieser phát biểu chính thức “(Quốc hội) hy vọng sẽ có hoạt động (hỗ trợ giải quyết hậu quả chất độc da cam) trong năm nay”. Phát biểu này của Rieser có chủ ý gửi đi tín hiệu tốt lành.
Ngày 26/5/2007, Tổng thống Mỹ George Bush đã phê chuẩn dự luật chi bổ sung cho năm tài chính 2007, trong đó có một điều khoản liên quan đến Việt Nam, cụ thể, chính phủ sẽ cung cấp 3 triệu USD “cho các hoạt động khắc phục hậu quả về môi trường và sức khoẻ ở những khu vực bị ô nhiễm dioxin ở Việt Nam”. Đây là một cột mốc mà từ lâu, rất nhiều người nghĩ rằng không thể trở thành sự thật được. Điều khoản này được đưa ra theo đề xuất của Văn phòng Thượng nghị sỹ (TNS) Leahy của Đảng Dân chủ. Craig Williams hỗ trợ bằng cách trực tiếp thuyết phục Văn phòng TNS của Đảng Cộng hòa từ tiểu bang Kentucky - ông Mitch McConnell, đối tác đồng nhiệm của TNS Patrick Leahy ở Tiểu ban các hoạt động hải ngoại và ngoại giao, thuộc Uỷ ban Phân bổ ngân sách. Với sự hỗ trợ của TNS McConnell, điều khoản liên quan đến hỗ trợ Việt Nam giải quyết vấn đề dioxin đã được các thành viên thượng viện thông qua nhanh chóng và được thống nhất với hạ viện sau một quá trình thương thảo mà Tim Rieser đảm trách.
Đi cùng Việt Nam tới cuối con đường
Cũng trong chuyến thăm năm 1981, Bobby Muller ®• cã dÞp tíi th¨m vµ trao ®æi víi c¸c nhµ khoa häc ViÖt Nam ë Uû ban 10-80 t¹i Hµ Néi vµ BÖnh viÖn Tõ Dò ë Tp. Hå ChÝ Minh vµ thËt sù xóc ®éng tríc nh÷ng hËu qu¶ cña chÊt ®éc hãa häc mµ Qu©n ®éi Mü sö dông, g©y ra cho trÎ em vµ c¸c cùu chiÕn binh sau chiÕn tranh. ‘Chóng t«i ®• kh«ng thÓ cÇm ®îc níc m¾t. H×nh ¶nh nh÷ng ch¸u bÐ bÞ dÞ tËt cø ®eo b¸m t«i suèt bao nhiªu n¨m qua vµ nã lu«n th«i thóc ph¶i lµm mét c¸i g× ®ã ®Ó mang l¹i c«ng b»ng cho nh÷ng con ngêi v« téi ®ã”.
Trong suèt 1/4 thÕ kû qua, VVAF do Bobby Muller lµm Chñ tÞch ®• cã nhiÒu ho¹t ®éng gióp ®ì ViÖt Nam vµ quan hÖ ViÖt-Mü. Tríc khi hai níc thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao, Trô së cña VVAF t¹i Oa-sinh-t¬n, Mü ®îc b¹n dµnh cho tÊt c¶ c¸c ®oµn vËn ®éng quan hÖ vµ c¸c c¸n bé ngo¹i giao ta sö dông miÔn phÝ ®Ó tiÕp kh¸ch, ¨n ë vµ lµm viÖc khi cÇn nh lµ mét “§¹i sø qu¸n trªn thùc tÕ” cña ta. N¨m 1994, sau khi Mü bá cÊm vËn, VVAF thiÕt lËp V¨n phßng §¹i diÖn t¹i Hµ Néi vµ triÓn khai ch¬ng tr×nh hç trî nh©n ®¹o t¹i ViÖt Nam. Cho ®Õn nay, VVAF ®• triÓn khai nhiÒu dù ¸n thiÕt thùc víi gi¸ trÞ lín t¹i 18 tØnh, thµnh trªn toµn quèc víi trÞ gi¸ kho¶ng trªn 5 triÖu ®«-la Mü. GÇn ®©y, VVAF quyÕt ®Þnh tµi trî dù ¸n “Hç trî ngêi khuyÕt tËt nghÌo vµ ngêi nghi nhiÔm Dioxin ë ViÖt Nam” ( Dù ¸n DRIVE) trÞ gi¸ gÇn 300.000 ®«-la Mü
Với sự mở đường của VVAF, các cựu binh Mỹ thuộc nhiều tổ chức khác hoặc tự họ là những cá nhân, sang Việt Nam làm việc, rà phá bom mìn, dạy học cho trẻ em, chữa bệnh cho các nạn nhân da cam, thực hiện các dự án cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân, trao lại các kỷ vật chiến tranh của đối phương... Nhiều nghệ sĩ cựu binh sang Việt Nam giao lưu với các nhà văn, nhà thơ, nghệ sĩ Việt Nam, và tác phẩm của họ nói về sự hòa giải của đất nước hay của cá nhân họ. Nhiều cựu binh Mỹ chọn Việt Nam, hay chính những vùng đất như Quảng Trị, Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh làm nơi sinh sống.
Với Muller, phải ngồi xe lăn như thế vẫn là điều may hơn cái chết. Muller lạc quan vô cùng, ông vẫn đi học, đi bơi, tập thể thao, và hơn thế, vượt qua nhiều ngờ vực và ám ảnh ở nước Mỹ lúc đó để quay lại Việt Nam nhiều lần nữa hóa giải hận thù bằng ngoại giao từ thiện. Bobby yêu quý Việt Nam đến mức muốn trở thành công dân danh dự của Việt Nam. Ông từng muốn sang Việt Nam ở sau khi về hưu và luôn mơ ước một ngôi nhà ở đảo đá nhìn ra vịnh Hạ Long.
“ViÖt Nam lµ mét d©n téc tuyÖt vêi, tÊm lßng thñy trung cña nh©n d©n ViÖt Nam ®èi víi b¹n bÌ, víi nh÷ng ngêi Mü nh chóng t«i lµ cã mét kh«ng hai trªn thÕ giíi nµy. Chóng t«i cam kÕt sÏ lu«n ë bªn c¸c b¹n vµ m•i m•i lµ nh÷ng ngêi b¹n cña nh©n d©n ViÖt Nam”. Bobby Muller xóc ®éng nãi.