Hồi tưởng không gian phố xá, làng quê Việt những năm 1930 – 1950

Hậu thế hôm nay nếu muốn biết về hình ảnh miền Tây Nam Bộ hay phố xá Hà Nội, Sài Gòn của nửa đầu thế kỷ XX có thể xem lại hai tác phẩm điện ảnh nổi tiếng thế giới là “Người Mỹ trầm lặng” và “Người tình”.

Hà Nội, Sài Gòn cổ kính trong “Người Mỹ trầm lặng”

“The Quiet American” (Người Mỹ trầm lặng) chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của tiểu thuyết gia người Anh Graham Green, kể về sự can thiệp của Mỹ vào cuộc chiến tranh của Pháp tại Việt Nam và dựng nên câu chuyện tình tay ba giữa nhà báo người Anh (Michael Caine đóng), bác sĩ từ thiện người Mỹ (Brendan Fraser) và cô gái Việt Nam (Hải Yến). Bên cạnh đó, phim có sự tham gia của nhiều diễn viên Việt Nam như: Ngô Quang Hải, Công Lý, Mai Hoa, ca sĩ Hồng Nhung...

Hình ảnh phố xá Việt Nam thời những năm 1950 trong "Người Mỹ trầm lặng"

Phim được công chiếu vào năm 2002 với đầu tư ngân sách gần 30 triệu USD, đặc biệt có hơn 50% số cảnh quay được thực hiện tại Việt Nam.

“Người Mỹ trầm lặng” là phim Hollywood đầu tiên đưa lên màn ảnh rộng không gian phố xá Việt Nam thời những năm 1950. Người xem bắt gặp hình ảnh phố Trần Hưng Đạo, Hàng Mã, Hàng Vải, Tràng Thi (Hà Nội); Hội An (Quảng Nam); Ninh Bình hay hình ảnh Nhà hát Thành phố, đường Đồng Khởi (TP. HCM)… trong khuôn hình cô đọng của đạo diễn Phillip Noyce.

Theo tiểu thuyết gốc, chuyện phim diễn ra ở Sài Gòn thập niên 1950 nhưng đạo diễn Phillip Noyce quyết định ghi hình ở phố cổ Hà Nội bởi ông cho rằng, nơi này gợi lại hình ảnh Sài Gòn xưa hơn cả TP. HCM. Hầu hết con phố nổi tiếng và mang dấu ấn lịch sử của Hà Nội như Hàng Mã, Tràng Thi, Hàng Vải, Trần Hưng Đạo đều được sửa sang, treo biển bằng tiếng Pháp để tạo vẻ cổ kính tự nhiên như hồi giữa thế kỷ XX. Trong phim, một ngôi nhà hai tầng – tầng dưới là quán cà phê, tầng trên là nơi ở trọ của nhân vật chính là nhà báo Fowler được sử dụng từ quán cà phê thật ở Hà Nội.

Quán cafe nổi tiếng ở TP. HCM là Givral cũng được chọn là bối cảnh phim. Tác giả Graham Green đã viết “Người Mỹ trầm lặng” tại phòng 214 khách sạn Continental. Khi chọn Givral, đoàn làm phim không ngại tốn kém, dựng lại đúng màu sơn, đúng hình dáng của nó ở thập niên 60 – 70. Ngay cả khách sạn Continental phía đối diện, một địa điểm khác xuất hiện trong bộ phim cũng được trang hoàng trở lại kiến trúc thời ấy.

Một cảnh phim quay ở TP. HCM

Trước khi đến Hà Nội, đoàn làm phim đã làm việc tại các nơi được chọn quay với cường độ 12 tiếng/ngày. Có khoảng 100 người Việt tham gia làm phim, trong đó có các đạo diễn Việt nổi tiếng như NSND Đặng Nhật Minh, NSƯT Vương Đức và Vinh Sơn. Khi ra mắt năm 2002, phim được giới phê bình đánh giá cao. Tài tử Michael Caine được đề cử "Nam diễn viên chính xuất sắc" ở Oscar và BAFTA. Bối cảnh Việt Nam trên hình cũng được khen ngợi là chân thực và ấn tượng. Đạo diễn, NSND Đặng Nhật Minh cho rằng, bộ phim đã có những cảnh quay tuyệt vời về Hà Nội, Hội An.

Sau khi hoàn tất dự án này, đạo diễn Phillip Noyce đã nhiều lần trở lại Việt Nam với tình cảm yêu mến đặc biệt.

Cảnh sắc miền Tây Nam Bộ trong phim “Người tình”

Tiểu thuyết “L’amant” (Người tình) (1984) được văn sĩ Marguerite Duras viết dựa trên chính mối tình thời thiếu nữ của bà với thương gia người Hoa kiều tên Huỳnh Thủy Lê ở Nam Bộ, Việt Nam cuối thập niên 1930. Năm 1990, tiểu thuyết được đạo diễn Jean-Jacques Annaud chuyển thể lên màn ảnh. Tới 90% cảnh quay được thực hiện tại Việt Nam, trừ những cảnh mặn nồng của cặp diễn viên chính được quay bí mật tại Pháp.

"Người tình" trong khung cảnh sông nước Nam Bộ

Lúc làm tiền trạm và biên kịch, đạo diễn dành nhiều thời gian tiếp xúc với một số nhà văn như Sơn Nam, Minh Hương, Trần Bạch Đằng, Huỳnh Ngọc Trảng… để nhờ tư vấn về văn hóa, giao tiếp của người Việt Nam lẫn Hoa kiều thời thuộc địa.

Trước khi phim ghi hình, nhà văn Sơn Nam – cố vấn văn hóa, lịch sử và phong tục cho phim chia sẻ với đạo diễn người Pháp: "Hãy cố gắng để 50 năm hoặc 100 năm sau, khi hậu thế muốn biết về mảnh đất Nam Bộ giữa hai cuộc chiến tranh, người ta sẽ tìm xem phim của ông".

Sau đó, đạo diễn Annaud đưa lên màn ảnh rộng hàng loạt khuôn hình giàu chi tiết, quyến rũ, lột tả chân thực cảnh sắc miền Tây Nam Bộ, đặc biệt là Sài Gòn, Sa Đéc, Đồng Tháp Mười (Đồng Tháp) và Hà Tiên (nay thuộc Kiên Giang).

Đặc biệt, bến phà mênh mang và chộn rộn người dân trên sông Tiền lưu dấu ấn trong lòng người xem như nơi gặp gỡ định mệnh giữa các cặp uyên ương.

Ngôi nhà cổ có thực của ông Huỳnh Thủy Lê không lên hình bởi khi đó nhà đang là trụ sở cảnh sát. Đạo diễn Pháp thay thế bằng một nhà cổ khác ở Bình Thủy, Cần Thơ. Mặc dù vậy, từ khi phim công chiếu, nhà cổ Sa Đéc của ông Huỳnh Thủy Lê trở thành một điểm đến với du khách trong và ngoài nước. Người thăm quan muốn được tận hưởng không khí lãng mạn và nồng cháy mà đôi tình nhân cũ từng dành cho nhau trong chính căn nhà có thật.

Nhà cổ Sa Đéc của ông Huỳnh Thủy Lê được nhiều du khách tìm đến nhờ bộ phim