“Bà mẹ nhí” 11 tuổi và nạn tảo hôn ở Uganda

Điều phối viên Ritah Ssetumba từng chứng kiến hàng nghìn bé gái tuổi vị thành niên ở Uganda sinh con, nhưng cô đã bị sốc thực sự khi thấy một cô bé lập gia đình ở tuổi lên 10, và có thai khi mới 11 tuổi.

Bé Aidah được chuyển đến Trung tâm Thanh niên Wamukisa từ một bệnh viện địa phương ở quận Buike, cách Thủ đô Kampala (Uganda) 60km. Tại đây, Aidah đã sinh ra một bé trai, với sự ủng hộ về mặt tinh thần của người chồng 16 tuổi.

“Aidah là trường hợp mang thai nhỏ tuổi nhất mà chúng tôi ghi nhận trong gần 1 thập kỷ hoạt động vừa qua” – Ssetumba trả lời phỏng vấn tại cơ sở của Quỹ Thomson Reuters đặt ở Kampala.

“Thế nhưng, điều khiến chúng tôi bị sốc hơn nữa là cháu đã kết hôn từ 1 năm trước, và bé gái này cũng tự coi mình là người đã có gia đình” – Ssetumba chia sẻ.

Theo điều phối viên này, mẹ của Aidah đã chấp nhận gả cô con gái mới 10 tuổi cho một thanh niên 16 tuổi để giải quyết nợ nần cho gia đình mình.

Thực tế đáng buồn ở Uganda

Một bé gái vị thành niên Uganda đang bế con. (Ảnh: Rebecca Vassie/Girls Not Brides)

Aidah chỉ là một trong số 300.000 bé gái Uganda mang thai mỗi năm. Quốc gia ở phía Đông châu Phi này có tỷ lệ bé gái mang thai trước tuổi vị thành niên cao nhất thế giới. Theo Cục Thống kê Uganda, cứ 4 cô gái trong độ tuổi 15–19 thì có một người mang thai, và gần một nửa số phụ nữ kết hôn trước tuổi 18.

Nhận thức được mối nguy từ hôn nhân trẻ em, Bộ Nội vụ Uganda đang tích cực phối hợp với tổ chức phi chính phủ Vital Voices Global Partnership từ Mỹ, nhằm nâng cao nhận thức cho các bé gái về sự nguy hiểm của việc kết hôn sớm và mang thai ở tuổi vị thành niên.

Hình thức tuyên truyền sẽ là các vở kịch, tiết mục sân khấu tổ chức ngay tại trường học. Đây cũng là nỗ lực mới nhất trong một loạt các sáng kiến trong chiến dịch làm giảm tình trạng mang thai ở tuổi vị thành niên và tảo hôn.

Chính quyền Uganda đang cố gắng thực thi pháp luật, hướng tới thiết lập độ tuổi kết hôn tối thiểu là 18. Năm ngoái, Bộ Y tế nước này bắt đầu hợp tác với Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) nhằm giảm tỷ lệ tảo hôn ít nhất 10% trong vòng 5 năm tới.

Nữ hộ sinh Nakubulwa Mayi tại Mulago – bệnh viện lớn nhất toàn quốc – cho biết: việc mang thai trước tuổi vị thành niên gây ra nhiều rủi ro nghiêm trọng đối với các bé gái, cả về thể chất lẫn tinh thần: “Ở lứa tuổi này, một cô bé nên chơi đùa với búp bê, chứ không phải làm mẹ”.

Những con số đáng báo động

Tình trạng ít học góp phần gia tăng xu hướng tảo hôn

Theo nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tiến hành năm 2013, kết hôn và mang thai sớm là nguyên nhân chủ yếu gây ra tử vong đối với các cô gái 15–19 tuổi ở Uganda, chiếm 20% số ca tử vong sau sinh. Những bệnh nhân may mắn sống sót thì có thể gặp phải nhiều biến chứng lâu dài.

Tuy nhiên, sự thiếu hiểu biết, tình trạng khó tiếp cận giáo dục ở các trẻ em gái, vấn đề về văn hóa, cũng như đói nghèo đã góp phần làm gia tăng xu hướng tảo hôn ở Uganda. Đây là kết quả báo cáo trong Chiến lược quốc gia năm 2015 của nước này.

Bà Agnes Igoye – Trợ lý điều phối viên của lực lượng đặc nhiệm chống buôn người thuộc Bộ Nội vụ Uganda – cho biết: tảo hôn là một hình thức khác của bạo lực tình dục và giới tính, ảnh hưởng trực tiếp tới kinh tế và xã hội.

Theo bà Igoye, lực lượng chức năng Uganda đang tiến hành công tác tuyên truyền cho trẻ em gái ở các trường học. Ngoài ra, họ cũng trực tiếp tham vấn ý kiến của các bé về tình trạng tảo hôn và mang thai sớm để đưa ra hướng điều chỉnh hợp lý.

“Các câu trả lời cho thấy trẻ em hiểu điều gì đang xảy ra với mình trong xã hội của chúng tôi, và các em cũng biết rằng tất cả những điều đó đều là sai lầm” – bà Igoye nhấn mạnh thêm.

Hồng Anh