Đóng góp của ILRI tại Việt Nam

Năm 2025 đánh dấu 75 năm thành lập Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam (VUFO). Đây cũng là dịp để nhìn lại và tri ân những mối quan hệ đối tác lâu dài, đóng góp cho sự phát triển chung của Việt Nam. Quan hệ đối tác giữa Viện Nghiên cứu Chăn nuôi Quốc tế (ILRI) và các đối tác Việt Nam được thể hiện rõ trên phương diện đồng hành và phát triển về khoa học, góp phần cải thiện an toàn thực phẩm (ATTP), nâng cao sức khỏe cộng đồng và xây dựng hệ thống thực phẩm bền vững.

Kỷ niệm 20 năm hoạt động của GNI tại Việt Nam - Gieo mầm thay đổi, gặt hái tương lai

Thăm Khu di tích lịch sử Thái Nguyên: Về nguồn với Đối ngoại nhân dân

Được Ban Điều phối viện trợ nhân dân (PACCOM) – đơn vị trực thuộc VUFO hỗ trợ và tạo điều kiện hoạt động, ILRI đã phối hợp cùng các đối tác Việt Nam trong hơn một thập kỷ, chuyển giao các kết quả nghiên cứu thành một số chính sách và tác động ở cấp cơ sở.

An toàn thực phẩm – Vấn đề của mọi nhà

An toàn thực phẩm (ATTP) là vấn đề được quan tâm đặc biệt tại Việt Nam. Các chợ truyền thống cung cấp tới 80% nguồn thịt và rau các loại cho người dân, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo đảm dinh dưỡng và sinh kế cho hàng triệu tiểu thương trên khắp cả nước. Tuy nhiên, thực phẩm ở các chợ truyền thống cũng tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn nếu không tuân thủ chặt chẽ các quy định về ATTP. Các bệnh do thực phẩm gây ảnh hưởng đến sức khỏe hàng triệu người mỗi năm, gây thiệt hại kinh tế và làm giảm niềm tin của người tiêu dùng.

Nghiên cứu của ILRI cho thấy mức độ ô nhiễm vi khuẩn Salmonella – vi khuẩn gây ngộ độc thực phẩm từ 40-60% trên các mẫu thân thịt và thịt lợn thu thập tại các cơ sở giết mổ lợn và quầy thịt lợn tại chợ truyền thống.

Cán bộ ILRI thu thập mẫu thịt lợn tại các lò mổ ở Nghệ An và Hưng Yên trong năm 2016. (Ảnh: ILRI)

Từ những năm 2000, ILRI là một trong số ít các tổ chức quốc tế thuộc hệ thống CGIAR tiên phong trong các nghiên cứu đánh giá nguy cơ ATTP – tiêu chuẩn quốc tế về quản lý nguy cơ thực phẩm. Đến năm 2008, ILRI đã triển khai các nghiên cứu về ATTP tại Việt Nam, Ấn Độ và châu Phi.

Từ nghiên cứu đến giảm thiểu nguy cơ: Dự án PigRISK (2012–2017)

Hành trình nghiên cứu ATTP của ILRI tại Việt Nam bắt đầu với dự án PigRISK (Giảm thiểu nguy cơ bệnh tật và cải thiện ATTP trong chuỗi giá trị chăn nuôi lợn quy mô nông hộ tại Việt Nam), thực hiện từ năm 2012 đến năm 2017, phối hợp cùng Học viện Nông nghiệp Việt Nam (VNUA) và Trường Đại học Y tế Công cộng (HUPH).

PigRISK là một trong những dự án đã đưa ra các đánh giá nguy cơ đầu tiên liên quan đến các mối nguy sinh học và hóa học trong chuỗi giá trị thịt lợn quy mô nhỏ, cho thấy ô nhiễm xảy ra ở hầu hết các khâu từ trang trại, lò mổ đến chợ.

Để tăng cường năng lực trong nước, ILRI hỗ trợ thành lập Nhóm công tác Đánh giá nguy cơ ATTP vào năm 2013. Năm 2017, ILRI là đơn vị kỹ thuật chính biên soạn “Báo cáo Quản lý Nguy cơ ATTP tại Việt Nam: Những thách thức và cơ hội”. Đây là báo cáo đánh giá nguy cơ ATTP đầu tiên của Việt Nam, do Ngân hàng Thế giới chủ trì và Nhóm công tác về ATTP điều phối. Báo cáo đã giúp Việt Nam chuyển từ cách tiếp cận ứng phó với sự cố sang chủ động phòng ngừa nguy cơ ATTP.

Biến khoa học thành hành động: Dự án SafePORK (2017–2023)

Nếu dự án PigRISK giúp xác định vấn đề, thì dự án SafePORK (Các phương pháp tiếp cận dựa vào thị trường nhằm cải thiện an toàn thịt lợn tại Việt Nam) đã đề xuất một số giải pháp. Được tài trợ bởi Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế của Úc (ACIAR), dự án đã thử nghiệm các biện pháp can thiệp đơn giản để cải thiện thực hành vệ sinh ATTP với chi phí thấp trong chuỗi giá trị thịt lợn.

Tại các tỉnh Hưng Yên, Nghệ An, Hòa Bình và Thái Nguyên, SafePORK đã triển khai thí điểm các can thiệp tại 10 cơ sở giết mổ lợn và 29 quầy thịt lợn, tập huấn cho hơn 700 tác nhân trong chuỗi và các cán bộ quản lý ATTP. Dự án cung cấp các dụng cụ thực hành như tấm sàn inox nhằm hạn chế thực hành giết mổ trên sàn lò mổ, cùng bộ dụng cụ vệ sinh gồm thớt, dung dịch sát trùng, xà phòng, khay để bày bán riêng thịt sống, nội tạng, thịt chín.

Tiểu thương nhận các dụng cụ giúp cải thiện thực hành vệ sinh tại các sạp bán thịt ở chợ. (Ảnh: ILRI)

“Mỗi bộ dụng cụ chỉ khoảng dưới một triệu đồng, nhưng kết quả cải thiện khá rõ rệt: tỷ lệ nhiễm Salmonella từ 52% giảm xuống còn 24%, và nghiên cứu của dự án cũng cho thấy người tiêu dùng sẵn sàng trả cao hơn 20% cho thịt an toàn hơn”, ông Nguyễn Việt Hùng, Giám đốc ILRI khu vực châu Á, cán bộ nghiên cứu cao cấp của dự án chia sẻ.

SafePORK cũng tập huấn cho các nhà báo cách thức truyền thông về nguy cơ ATTP một cách chính xác, giúp nâng cao nhận thức cộng đồng mà không gây hoang mang hoặc hiểu lầm trong dư luận.

Mở rộng quy mô: Sáng kiến Một sức khỏe của CGIAR (2022–2024)

Kế thừa kết quả từ dự án SafePORK, ILRI tiếp tục triển khai Sáng kiến Một sức khỏe của CGIAR trong giai đoạn 2022–2024 thông qua việc mở rộng các can thiệp ATTP tại 5 tỉnh: Cần Thơ, Hà Nội, Thái Nguyên, Thừa Thiên Huế và Đồng Nai, với sự tham gia của các ngành nông nghiệp và y tế công cộng.

Phối hợp cùng Viện Thú y (NIVR), Viện Nghiên cứu Chính sách Lương thực Quốc tế (IFPRI) và chính quyền địa phương, ILRI đã thực hiện các biện pháp can thiệp có đối chứng tại 16 cơ sở giết mổ lợn và 68 chợ truyền thống, cung cấp dụng cụ hỗ trợ thực hành vệ sinh ATTP, bảng hướng dẫn, dung dịch khử trùng và tập huấn ATTP cho hơn 210 công nhân lò mổ và gần 500 tiểu thương.

ILRI phối hợp với các đối tác tổ chức tập huấn về thực hành vệ sinh tốt cho công nhân lò mổ tại Cần Thơ trong năm 2024. (Ảnh: ILRI)

Kết quả ban đầu tại Hà Nội và Thái Nguyên cho thấy tỷ lệ nhiễm Salmonella trên thịt lợn giảm khoảng 15% ở nhóm can thiệp so với nhóm đối chứng. Các tiểu thương rửa dụng cụ thường xuyên hơn, tách riêng thịt sống, thịt chín và áp dụng các thực hành an toàn hơn.

Xây dựng năng lực và ảnh hưởng chính sách

Trong hơn một thập kỷ qua, ILRI đã đào tạo hơn 10 thạc sĩ và 4 tiến sĩ, góp phần đào tạo đội ngũ chuyên gia ATTP kế cận. Các cán bộ này hiện đang đóng góp trong các lĩnh vực nghiên cứu, giảng dạy và hoạch định chính sách của Việt Nam.

Thông qua việc tham gia và đồng điều phối Nhóm công tác kỹ thuật về ATTP trong Khung đối tác Một sức khỏe do Bộ Nông nghiệp và Môi trường và Bộ Y tế đồng chủ trì, ILRI đóng góp các bằng chứng khoa học cho quá trình hoạch định chính sách. Các khuyến nghị của ILRI cho Kế hoạch Hành động quốc gia về Chuyển đổi Hệ thống Thực phẩm đến năm 2030 giúp Việt Nam tiến tới một hệ thống quản lý ATTP dựa trên nguy cơ, bảo vệ sức khỏe người dân, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh thương mại.

Thúc đẩy hợp tác quốc tế hiệu quả hơn

Thành công ban đầu của ILRI tại Việt Nam có được là nhờ sự tương tác thường xuyên và hỗ trợ tích cực của VUFO và PACCOM, các cơ quan nhà nước, giúp tạo môi trường thuận lợi cho các tổ chức phi chính phủ nước ngoài hợp tác và đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước.

Năm 2021 và sau đó vào năm 2024, ILRI vinh dự được nhận bằng khen từ VUFO vì những đóng góp của Viện đối với sự phát triển bền vững của Việt Nam.

Trong giai đoạn tới, ILRI tiếp tục sứ mệnh của tổ chức thông qua Chương trình Khoa học CGIAR về Thực phẩm Bền vững từ Chăn nuôi và Thủy sản (SAAF) 2025–2030 và một số dự án song phương khác, trong đó Việt Nam sẽ tiếp tục là một trong những quốc gia trọng điểm.

ILRI xin chia sẻ một số khuyến nghị nhằm hỗ trợ hơn nữa cho hoạt động của các tổ chức quốc tế tại Việt Nam:

Đơn giản hóa thủ tục hành chính: về đăng ký hoạt động của các tổ chức phi chính phủ nước ngoài tại Việt Nam, phê duyệt dự án, tổ chức hội nghị, hội thảo quốc tế để rút ngắn thời gian thẩm định, phê duyệt và đẩy sớm quá trình triển khai thực hiện.

Nền tảng chia sẻ dữ liệu: Xây dựng hệ thống dữ liệu quốc gia về các dự án phát triển nói chung và ATTP nói riêng, giúp các bộ ngành và địa phương sử dụng thông tin trong quá trình hoạch định chính sách.

Kỷ niệm 75 năm hình thành và phát triển, VUFO không chỉ là nhịp cầu nối kết tình hữu nghị giữa nhân dân Việt Nam với bạn bè quốc tế, mà còn là nền tảng bền vững để khoa học lan tỏa, phục vụ đời sống cộng đồng. ILRI tự hào được đồng hành cùng VUFO trên chặng đường đầy ý nghĩa ấy.

Viện Nghiên cứu Chăn nuôi Quốc tế (ILRI) là một trung tâm nghiên cứu thuộc CGIAR, có trụ sở chính tại Nairobi (Kenya) và văn phòng tại nhiều quốc gia ở châu Phi và châu Á. ILRI bắt đầu hiện diện tại Việt Nam từ đầu những năm 2000 và chính thức được Bộ Ngoại giao cấp Giấy đăng ký hoạt động dưới sự quản lý của Ban Điều phối Viện trợ Nhân dân (PACCOM) năm 2013. ILRI đã mở rộng hợp tác với các Bộ, Cục, Vụ, Viện, Trường và đối tác cấp tỉnh, mang khoa học và đổi mới sáng tạo toàn cầu, đóng góp vào mục tiêu phát triển bền vững của Việt Nam. Với tầm nhìn “Cuộc sống tốt đẹp hơn, hành tinh tốt đẹp hơn nhờ chăn nuôi”, ILRI cam kết cải thiện sinh kế và thúc đẩy phát triển bền vững tại Việt Nam và trên toàn cầu.

Hỗ trợ phòng chống tình trạng kết hôn sớm ở trẻ em tại Lai Châu

Trang bị kỹ năng an toàn số cho học sinh Việt Nam