eCDT - lời giải cho bài toán “thẻ vàng” IUU

Giữa lúc ngành thủy sản Việt Nam nỗ lực khắc phục các khuyến nghị của Ủy ban châu Âu (EC) liên quan đến quy định về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU), công nghệ đang trở thành nhân tố then chốt.Từ chiếc điện thoại thông minh của ngư dân đến hệ thống truy xuất điện tử eCDT tại các cảng cá, dữ liệu số đang giúp minh bạch hóa chuỗi khai thác - lời giải bền vững cho bài toán kiểm soát nguồn gốc và hội nhập thị trường quốc tế.

Lực lượng Hải quân ngăn chặn kịp thời gần 300 tàu cá có ý định vượt ranh giới

Việt Nam “Tuyên chiến với tình trạng khai thác IUU”: Vì uy tín của quốc gia

Khi ngư dân làm chủ công nghệ số

Tại cảng cá Lạch Hới (Thanh Hóa), việc kiểm tra, kiểm soát tàu cá thời gian qua đã thuận tiện hơn nhờ ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số qua hệ thống truy xuất điện tử (eCDT). Ngư dân được hướng dẫn cài đặt và sử dụng nhật ký khai thác thủy sản điện tử để thay cho sổ ghi chép viết tay trước đây. Điều này cũng giúp cơ quan quản lý theo dõi, giám sát tàu cá khai thác đúng vùng, đúng quy định của pháp luật, ngăn chặn khai thác trái phép.

Tàu cá của anh Phạm Gia Thương (phường Sầm Sơn, Thanh Hóa) dài 19,5m, thuộc diện phải ghi chép nhật ký khai thác. Cách đây 2 tháng, anh được Ban Quản lý Cảng cá Lạch Hới tập huấn cách ghi nhật ký điện tử và cài phần mềm “Hệ thống truy xuất nguồn gốc thủy sản điện tử” trên điện thoại.

“Việc ghi nhật ký điện tử có nhiều ưu điểm so với nhật ký truyền thống, chỉ cần thao tác đăng nhập trên điện thoại, hệ thống sẽ tự động cập nhật thông tin về tọa độ, vị trí tàu, loại cá, sau khi khai báo sản lượng… Khi cập cảng, thay vì nộp nhật ký khai thác hành trình giấy thì chỉ cần mở phần mềm trên điện thoại thông minh, đã có thể nộp tất cả các thông tin về vị trí khai thác, sản lượng khai thác, giúp tiết kiệm khá nhiều thời gian”, anh Phạm Gia Thương chia sẻ.

Việc khai báo trên phần mềm eCDT VN giúp ngư dân thực hiện yêu cầu xuất, nhập bến, khai báo sản lượng nhanh chóng, thuận lợi, chính xác; hạn chế được các lỗi ghi trong nhật ký khai thác.

Ông Lê Văn Hân, phụ trách Cảng cá Lạch Hới (Ban Quản lý Cảng cá Thanh Hóa) cho biết, tại cảng hiện các thủ tục đăng ký, kiểm chứng xuất nhập bến cho người và phương tiện đều được thực hiện trên phần mềm nên rất thuận lợi và hiệu quả. Trong thời gian tới, cảng sẽ tiếp tục tuyên truyền, hướng dẫn ngư dân sử dụng nhật ký điện tử để nâng cao hiệu quả quản lý, theo dõi và giám sát sản lượng, bảo đảm truy xuất nguồn gốc theo quy định, đáp ứng khuyến nghị của EC về chống khai thác IUU.

Cùng với Thanh Hóa, tại cảng cá Lạch Quèn (xã Quỳnh Lưu, Nghệ An), không khí cũng tấp nập khắp khu vực bốc dỡ hải sản. Trong khi thuyền viên đưa cá lên bờ sau chuyến biển dài ngày, anh Tô Huy Hùng, chủ tàu NA 92888 TS lại chăm chú thao tác trên điện thoại để khai báo xuất nhập cảng, sản lượng khai thác và lộ trình tàu về bến qua phần mềm eCDT.

Anh kể: “Ban đầu, tôi lúng túng lắm, không biết vào app thế nào, các mục cần khai báo ra sao. Nhưng sau vài lần được cán bộ cảng hướng dẫn, giờ thì tôi quen rồi. Khai báo điện tử tiết kiệm được thời gian.”

Không chỉ riêng anh Hùng, ngày càng nhiều ngư dân khác tại Nghệ An đang từng bước tiếp cận và sử dụng thành thạo phần mềm eCDT. Từ thói quen viết tay nhật ký hành trình, sản lượng đánh bắt và làm thủ tục tại cảng, họ chuyển dần sang thao tác số hóa trên điện thoại thông minh. Sự thay đổi này không chỉ giúp ngư dân chủ động hơn, mà còn tạo nền tảng dữ liệu thống nhất để phục vụ quản lý, truy xuất và chứng nhận sản phẩm thủy sản theo yêu cầu quốc tế.

Góp phần gỡ “thẻ vàng”

Một trong những mục tiêu trọng tâm của việc triển khai hệ thống eCDT là phục vụ cho quá trình gỡ bỏ “thẻ vàng” IUU mà EC đã áp dụng đối với thủy sản Việt Nam từ nhiều năm trước. EC yêu cầu các quốc gia xuất khẩu thủy sản vào châu Âu phải chứng minh nguồn gốc rõ ràng, không đánh bắt bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định.

Do đó, việc ứng dụng phần mềm eCDT giúp tạo ra chuỗi dữ liệu minh bạch phục vụ cho việc xác nhận sản lượng và cấp chứng nhận xuất xứ cho các doanh nghiệp thu mua. Nhờ vậy, thời gian làm thủ tục nhanh hơn, giảm áp lực cho cả cơ quan quản lý và người dân. Đây là điều kiện quan trọng giúp thủy sản khai thác tại Việt Nam có thể vươn ra thị trường quốc tế với mức giá cạnh tranh hơn.

Người dân bốc dỡ hải sản tại Cảng cá Lạch Quèn.

Theo ông Phan Tiến Chương, Giám đốc Ban Quản lý Các cảng cá Nghệ An, để đảm bảo việc truy xuất nguồn gốc được thực hiện đồng bộ và hiệu quả, đơn vị đã tổ chức nhiều lớp tập huấn, hướng dẫn trực tiếp cho ngư dân, chủ tàu, doanh nghiệp về quy trình sử dụng phần mềm eCDT. Nội dung tập huấn bao gồm khai báo tàu cá ra vào cảng, cập nhật sản lượng, lập nhật ký khai thác, tạo hồ sơ xin xác nhận sản lượng, chứng nhận nguồn gốc thủy sản.

“Từ đầu năm 2024 đến nay, chúng tôi đã cấp được hơn 800 tài khoản phần mềm cho các tàu cá trên địa bàn. Tại các cảng cá chỉ định, phần lớn ngư dân đã áp dụng hình thức khai báo điện tử. Đây là bước tiến lớn, khẳng định quyết tâm chuyển đổi số ngành thủy sản của tỉnh”, ông Chương khẳng định.

Với phần mềm eCDT, ngư dân có thể chủ động khai báo hành trình và sản lượng đánh bắt một cách minh bạch, nhanh chóng. Các đơn vị quản lý như Chi cục Thủy sản, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng, Ban Quản lý các cảng cá và Khu neo đậu tránh trú bão có thể cập nhật dữ liệu theo thời gian thực, dễ dàng giám sát tàu cá và phát hiện các dấu hiệu bất thường trong hoạt động khai thác.

“Trước đây, mỗi lần xin xác nhận sản lượng phải mất nửa ngày viết tay và chờ cán bộ đối chiếu. Giờ đây, chỉ cần vài thao tác trên phần mềm, dữ liệu đã có sẵn. Việc chứng nhận cho doanh nghiệp cũng thuận tiện, nhanh chóng”, ông Chương cho biết thêm.

Dù hiệu quả bước đầu là rõ rệt, nhưng việc triển khai eCDT vẫn còn đối mặt với nhiều khó khăn. Trước hết là yếu tố con người - phần lớn ngư dân chưa quen với công nghệ số, kỹ năng sử dụng thiết bị còn hạn chế. Hơn nữa, nhiều người sử dụng điện thoại thông minh đời cũ, không đủ cấu hình để cài đặt ứng dụng, hoặc thường xuyên hỏng hóc do điều kiện làm việc ẩm ướt, nước biển ăn mòn thiết bị.

Thêm vào đó, khi tàu hoạt động ở các vùng biển xa bờ, sóng internet yếu hoặc không có, dẫn đến việc cập nhật dữ liệu bị gián đoạn. Trong khi đó, phần mềm eCDT yêu cầu khai báo dữ liệu khá thường xuyên, nếu không thực hiện đúng tiến độ có thể ảnh hưởng đến việc xác nhận sản lượng sau chuyến biển.

Dù vậy, thực tiễn cho thấy phần mềm eCDT không chỉ là giải pháp tạm thời để gỡ “thẻ vàng” mà còn là nền tảng hiện đại hóa ngành thủy sản. Khi toàn bộ quá trình từ khai thác đến tiêu thụ được số hóa, Việt Nam sẽ có một chuỗi giá trị minh bạch, nâng cao uy tín và giá trị sản phẩm biển trên thị trường quốc tế.

Lực lượng Hải quân ngăn chặn kịp thời gần 300 tàu cá có ý định vượt ranh giới Sáng ngày 15/1, tại TP. Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang, Quân chủng Hải quân tổ chức Hội nghị tổng kết công tác chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định (IUU) năm 2024 và triển khai phương hướng, nhiệm vụ năm 2025. Chuẩn Đô đốc Nguyễn Đình Hùng, Phó Tư lệnh Hải quân chủ trì hội nghị.

Việt Nam “Tuyên chiến với tình trạng khai thác IUU”: Vì uy tín của quốc gia Quyết tâm gỡ "thẻ vàng" IUU, Thủ tướng Chính phủ đặt mục tiêu đến ngày 15/11/2025 sẽ chấm dứt tình trạng khai thác IUU; người đứng đầu bộ, ngành, địa phương sẽ bị xử lý xử lý nếu không thực hiện tốt.