Dự thảo Luật Dẫn độ: Bảo đảm chủ quyền quốc gia, đề cao quyền con người
09:34 | 28/10/2025
Theo Cổng thông tin điện tử Quốc hội, cho ý kiến về dự thảo Luật Dẫn độ, các đại biểu khẳng định, trong tiến trình hoàn thiện thể chế pháp lý về hợp tác tư pháp quốc tế, lần đầu tiên, hoạt động dẫn độ được điều chỉnh bởi một đạo luật độc lập, có tính khoa học, thay vì chỉ là một chương trong luật tương trợ tư pháp hiện hành. Điều này không chỉ bảo đảm tính chủ quyền pháp lý quốc gia, mà còn khẳng định trách nhiệm quốc tế và năng lực luật hóa các cam kết quốc tế của Việt Nam.
Các đại biểu đánh giá, dự thảo Luật Dẫn độ thể hiện tầm nhìn chiến lược, đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm trong bối cảnh mới, vừa bảo vệ chủ quyền vừa hội nhập quốc tế có trách nhiệm, nhân đạo và hiện đại. Đại biểu tán thành với sự cần thiết ban hành luật và đề nghị Quốc hội xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 10.
 |
| Quốc hội thảo luận về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Dẫn độ. (Ảnh: quochoi.vn) |
Bổ sung nguyên tắc bảo đảm quyền con người, quyền công dân
Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Thành phố Hồ Chí Minh) và Dương Khắc Mai (Lâm Đồng) cùng đề nghị bổ sung nguyên tắc bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong dẫn độ, phù hợp với Hiến pháp năm 2013 và các điều ước quốc tế về quyền con người mà Việt Nam là thành viên.
Đại biểu Mai đề nghị bổ sung quy định: “Không thực hiện dẫn độ trong trường hợp có căn cứ xác định người bị yêu cầu dẫn độ có nguy cơ bị tra tấn, bị đối xử hoặc trừng phạt vô nhân đạo, hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự, xử lý vì lý do chính trị, tôn giáo, dân tộc.
 |
| Đại biểu Dương Khắc Mai - Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng. (Ảnh: quochoi.vn) |
Đối với quy định về bảo đảm nguyên tắc đặc thù trong dẫn độ, có ý kiến đề nghị ban soạn thảo xem xét bổ sung trách nhiệm giám sát sau dẫn độ của cơ quan có thẩm quyền Việt Nam, cụ thể là Bộ Công an. Quy định rõ trách nhiệm định kỳ theo dõi, báo cáo việc thực hiện cam kết không truy tố thêm tội khác của nước nhận dẫn độ, nhằm bảo vệ công dân và bảo đảm tính minh bạch trong hợp tác tư pháp quốc tế.
Đối với quy định về dẫn độ có điều kiện, đại biểu Dương Khắc Mai đề nghị bổ sung cơ chế giám sát và xử lý vi phạm sau dẫn độ, để bảo đảm cam kết của nước tiếp nhận. Cụ thể, “Trường hợp cần yêu cầu nước ngoài đáp ứng điều kiện nhất định để Việt Nam đồng ý dẫn độ, Bộ Công an chủ trì, phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam yêu cầu cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài chấp nhận và cam kết thực hiện điều kiện này; đồng thời, theo dõi việc thực hiện cam kết của nước ngoài sau dẫn độ; trường hợp vi phạm, Việt Nam có quyền yêu cầu bồi thường hoặc áp dụng biện pháp ngoại giao tương ứng”.
Về xử lý trường hợp nước ngoài từ chối yêu cầu dẫn độ của Việt Nam, đại biểu Dương Khắc Mai cho rằng, quy định như dự thảo luật chưa bao quát các trường hợp khác, như công dân Việt Nam phạm tội ở nước ngoài và bị từ chối dẫn độ, hoặc tội phạm xảy ra ngoài lãnh thổ của Việt Nam, nhưng ảnh hưởng đến lợi ích Việt Nam, có thể dẫn đến thiếu đồng bộ với các quy định khác trong Luật và bỏ sót các vụ việc phức tạp.
Vì vậy, đại biểu đề nghị sửa lại điều này theo hướng: “Đối với vụ án có người phạm tội (bao gồm người nước ngoài hoặc công dân Việt Nam) mà nước ngoài từ chối yêu cầu dẫn độ của Việt Nam, cơ quan lập yêu cầu dẫn độ chuyển hồ sơ vụ án đến Viện kiểm sát nhân dân tối cao để yêu cầu nước liên quan tiếp tục truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc áp dụng các biện pháp tương trợ tư pháp khác”, nhằm bao quát toàn diện các trường hợp và đồng bộ với các quy định khác trong Luật. Ngoài ra, bổ sung quy định giao Chính phủ quy định chi tiết về thời hạn thực hiện các thủ tục, cũng như cơ chế giám sát việc thực hiện các công việc có liên quan.
Đề nghị nâng ngưỡng hình phạt tối thiểu, bổ sung căn cứ nhân đạo
Về các trường hợp có thể bị dẫn độ, dự thảo luật quy định dẫn độ với tội danh có hình phạt tù từ 1 năm trở lên. Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cho rằng, mức định lượng này quá thấp, dễ dẫn đến mở rộng phạm vi dẫn độ, cả với các hành vi ít nghiêm trọng. Do đó, đại biểu đề nghị ban soạn thảo xem xét nâng ngưỡng hình phạt tối thiểu lên từ 2 năm tù trở lên. Quy định như vậy vừa phù hợp với thông lệ của nhiều quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore; vừa bảo đảm hiệu quả hợp tác tư pháp, vừa tránh lãng phí nguồn lực hành chính cho các vụ việc nhỏ; đồng thời, thể hiện chính sách nhân đạo, chỉ dẫn độ đối với hành vi có tính nguy hiểm thực sự cho xã hội.
Đối với các trường hợp từ chối dẫn độ, đại biểu đánh giá cao quy định hiện nay đã bao quát các căn cứ từ chối pháp lý, như bảo vệ công dân Việt Nam, ngăn ngừa đối xử thiếu nhân đạo. Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị ban soạn thảo xem xét bổ sung thêm căn cứ tình trạng sức khỏe đặc biệt hoặc bệnh hiểm nghèo của người bị yêu cầu dẫn độ, để thể hiện chính sách nhân đạo; đồng thời phù hợp với thông lệ của Liên hợp quốc về quyền con người trong dẫn độ và tị nạn.
Về cơ chế liên quan đến hình phạt tử hình, các đại biểu đề nghị bổ sung rõ cơ chế phối hợp, trình tự, thời hạn để tránh bị chậm trễ. Ban soạn thảo cần xem xét quy định cụ thể về thời hạn phản hồi của Chủ tịch nước kèm theo quy định liên thông giữa Bộ Công an, Bộ Ngoại giao, Văn phòng Chủ tịch nước, bảo đảm uy tín và năng lực pháp lý của Việt Nam trong hợp tác quốc tế.
Tại Phiên họp, thay mặt cơ quan chủ trì soạn thảo và cơ quan thẩm tra dự án Luật Dẫn độ, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng đã giải trình một số nội dung đại biểu nêu. Ông khẳng định, dự thảo Luật Dẫn độ là vấn đề mới trong tiếp cận xây dựng pháp luật, luật chỉ quy định khái quát những vấn đề thuộc thẩm quyền Quốc hội. Những vấn đề chi tiết về trình tự, thủ tục, thủ tục hành chính, những vấn đề thuộc thẩm quyền của Chính phủ, các cơ quan liên quan. Tiếp thu ý kiến đại biểu, cơ quan chủ trì thẩm tra tiếp tục phối hợp với cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, vấn đề gì thuộc thẩm quyền của Quốc hội sẽ cố gắng quy định cụ thể trong luật…
Phan Anh