Độc đáo nghi lễ Then Khoăn của người Tày, Lào Cai

Nghi lễ Then Khoăn còn gọi là Then Cầu thọ là một trong những nghi thức làm Then khá đặc biệt của người Tày ở Văn Bàn, Lào Cai.

Độc đáo lễ cưới truyền thống của dân tộc M’nông

Dịp lễ Quốc khánh 2/9/2023, công chức, viên chức, người lao động được nghỉ 4 ngày

Nghi lễ Then Khoăn là loại hình văn hóa truyền thống độc đáo, đặc sắc đã và đang được bảo tồn và phát huy trong cộng đồng người Tày ở huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai (Ảnh: Báo Lào Cai).

Theo truyền thống, người được làm Then phải là người trên 50 tuổi trở lên. Người được làm Then được thầy Then làm phép buộc vía vào cổ tay, những thành viên trong gia đình, con cháu đều được thầy Then buộc vào cổ tay một vòng chỉ để cầu mong sức khỏe, may mắn. Đến trưa hôm sau, vía đã về nhà rồi, hai người đàn ông, một bên họ nội và một bên họ ngoại giúp gia chủ buộc các Khoăn, các lương (ngũ cốc) lên trên xà nhà để giữ hồn giữ vía cho gia chủ.

Thời gian tổ chức nghi lễ Then Khoăn kéo dài 1 ngày đêm, bắt đầu từ buổi chiều hôm trước và liên tục cho đến trưa hôm sau với nhiều nghi thức, hoạt cảnh khác nhau được diễn ra. Thầy Then chủ trì, phối hợp với 2 người phụ then và đội chèo thuyền, đội múa Thê hàu cùng người dân, khách về dự lễ.

Lễ vật, đạo cụ quan trọng nhất phải có 3 ngôi nhà Then, trong đó có 1 ngôi nhà Then 12 gian được làm bằng thân tre và cậng chuối. Phải có cây trúc, cây chuối vì người Tày cho rằng trúc trồng trước nhà, chuối trồng sau nhà đây là những cây dễ trồng, dễ sống, trúc thì nhiều đốt tượng trưng cho trường thọ, chuối thì cao lớn tượng trưng cho sức khỏe. Vì đây là lễ then cầu thọ nên gia chủ phải chuẩn bị nhiều lương thực, thóc lúa, lợn, gà, cá, vịt, bánh trái, hoa quả, mía, rượu, hương, giấy tiền vàng, vải vóc (vải mộc, vải hoa), con én, con ương, xôi màu, cá băm, vòng bạc, trầu cau… Đạo cụ còn có thêm thuyền gỗ, gậy chèo thuyền, túm lúa, chùm chuông nhạc, trống…

Người Tày cắt giấy màu xanh, đỏ, tím, vàng trang trí bên ngoài các rọ đựng lương thực, hồn vía của người được làm Then, màu sắc trông thật sặc sỡ, bắt mắt. Tất cả được bày trước tịch thờ (thầy Then treo vải đỏ ở gian ngoài cùng, giáp cầu thang lên xuống). Đặc biệt, có mâm vải dùng nối số, dây mây để kéo số (kéo tăng tuổi thọ cho người được làm Then). Có nhà Khoăn để dâng cho mẹ kỵ, mẹ hạn…

Diễn trình một lễ Then Khoăn gồm đầy đủ các bước: thầy Then thắp hương xin phép bàn thờ tổ Then và thỉnh tổ Then về giúp thầy hành lễ trong suốt quá trình làm Then. Thầy Then đón rồng (đó là cây đàn tính tượng trưng), đón nhạc ngựa (chùm chuông nhạc tượng trưng là con ngựa) để vào đàn lễ Then. Sau đó, đoàn gồm 2 người đón thầy Then và 2 phụ Then cùng đi đến gia đình gia chủ để thực hành lễ Then Khoăn.

Mới đây, nghi lễ then Khoăn của người Tày ở Văn Bàn đã Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

VN-Index tăng gần 10 điểm trước kỳ nghỉ lễ với thanh khoản đột biến

Độc đáo chum đá của người La Ha trên "miền cổ tích" Ngọc Chiến