Giọt mắm và những cột mốc giữa biển khơi

Tôi là một người Việt được nuôi dưỡng bởi giọt tương của đồng bằng và giọt mắm của vùng biển. Lớn lên đi làm, qua công việc, tôi nhận thức được rằng, giọt mắm có một nhiệm vụ lớn lao hơn rất nhiều, không như người ta nghĩ đó chỉ là một thứ gia vị trên mâm cơm.    

5 món ăn gắn liền với mắm nêm - đặc sản miền Trung Mặc dù thời tiết khắc nghiệt nhưng không vì thế mà miền Trung thiếu những món ngon phục vụ du khách. Ẩm thực nơi đây ...

Bún mắm nêm và những món ngon nổi tiếng của miền Trung Đã từ lâu ẩm thực 3 miền Bắc - Trung - Nam luôn là đề tài được rất nhiều người quan tâm. Mỗi nơi có ...

Cách đây gần 10 năm, tôi có mặt ở khu vực nhà giàn DK1. Đây là hệ thống nhà giàn được chúng ta xây dựng để bảo vệ những giàn khoan dầu khí trong thềm lục địa phía Nam của Tổ quốc, do những người chiến sĩ Hải quân vùng II bảo vệ. Trong một buổi bàn giao ở nhà giàn số 14, giữa Chỉ huy trưởng nhà giàn cũ và đồng chí Chỉ huy mới ra nhận nhiệm vụ, một mục được đánh dấu đỏ là 342 lít nước mắm và 2 thùng mắm đang chượp. Một chiến sĩ giải thích: “Nước mắm vô cùng quan trọng với lính nhà giàn. Nếu có biến, chỉ cần còn gạo, còn mắm là anh em vẫn có thể bám trụ cả tháng...” Vì vậy, nước mắm được các chiến sĩ ở đây cho vào danh sách nhu yếu phẩm dự trữ phục vụ chiến đấu.

Làm mắm truyền thống ở Quảng Bình

Cũng vì công việc, tôi đã đi theo tàu tàu đánh cá của ngư dân Bình Sơn, Quảng Ngãi. Cách bờ gần 1.000km đã chứng kiến mỗi ngư dân đến ca lặn biển đều uống một chén nước mắm cốt để giữ ấm cơ thể. Trên thế giới có nhiều loại rượu để làm cơ thể ấm hơn, như người Nga uống Votka, người Ailen uống Wshiky. Nhưng không có loại đồ uống nào thay thế được nước mắm khi người ta lặn xuống độ sâu 35 đến 50m nước, để bắt lên những con cá thu, cá mú và cả cá ngừ đại dương.

Cũng vẫn vì công việc, mà tôi đã thấy người đầu bếp chuyên phục vụ một nguyên thủ ở nước ta, mỗi lần đi công tác nước ngoài, mang theo những chai nước mắm bé như ngón tay để đảm bảo món ăn vẫn mang được hương vị quê nhà.

Vậy mắm là thứ gì mà bất kể người Việt nào cũng ăn và gắn bó đến thế? Đó là thứ cá, được ngư dân đánh bắt về từ biển, thường là cá cơm, sau đó rửa sạch, ủ với tỉ lệ 3:1, cứ ba cá là một muối, trong thời gian từ 12- 15 tháng được phơi dưới nắng. Khi mọi thứ đã chín kỹ thì rút nước ra, cái đó là mắm. Trên thế giới không nhiều dân tộc biết chế biến món ăn này một cách đạt chuẩn như người Việt ta.

Nhưng suy nghĩ xa hơn, đằng sau những giọt nước mắm của các làng nghề làm mắm truyền thống chạy dài theo bờ biển nước ta từ Quảng Ninh đến Phú Quốc, là hàng triệu ngư dân đang ngày đêm bám biển. Vì thế, bất cứ hành vi, nào dù vô tình hay cố ý, gây tổn hại cho ngành sản xuất nước mắm truyền thống, là ảnh hưởng đến cuộc sống của hàng triệu ngư dân có liên quan đến nghề làm nước mắm, là trực tiếp phá hoại kinh tế biển. Chúng ta đều hiểu rằng, mỗi ngư dân là một cột mốc sống trên biển. Nghệ thuật bảo vệ đất nước chính là nghệ thuật của chiến tranh nhân dân, chỉ có người dân mới đông đảo, mới yêu mến, mới chấp nhận hi sinh để bảo vệ đất nước của mình một cách vô điều kiện và không phải trả lương.

Biển thì luôn nóng bỏng, đã có lúc nghề đánh cá, thậm chí tính mạng của ngư dân bị đe dọa. Trên thương trường cũng có lúc nước mắm truyến thống bị tấn công theo những kịch bản của “truyền thông đen”.

Có ai nghĩ tới một lúc nào đó ngư dân không còn có mặt trên biển nữa, khi những xưởng sản xuất mắm truyền thống phải dần thu hẹp, đóng cửa vì bị những quy định ghi trên những tờ giấy A4 trói buộc.

Có ai nghĩ, nếu sức ép của sóng gió thiên tai và của cả nhân tai, của những “tàu lạ” tiếp tục dồn lên đôi vài của người ngư dân mà không được các lực lượng chức năng đồng hành chia sẻ.

Lúc đó ai sẽ là người ra khơi, ai sẽ tình nguyện làm cột mốc sống, làm biên ải vô hình trên mặt biển để bảo vệ biên cương Tổ quốc, bảo vệ cuộc sống của chúng ta. Do vậy, đừng nhìn những giọt mắm chỉ đơn thuần là một món nước chấm, là thức ăn. Mà giọt mắm là hồn cốt, là sức mạnh của cả một truyền thống lịch sử của dân tộc giữa biển đã gửi gắm, hàm chứa trong đó.

Mùa thu hoạch cá cơm của ngư dân xã Cà Ná, (Thuận Nam). Ảnh: Văn Miên

Đất nước và con người chúng ta đã nhiều lần được thiên nhiên và lòng người thử thách, cái gì thuận theo tự nhiên thì sẽ trường tồn mãi mãi. Cũng như chỉ là một giọt mắm, đã đi cùng với sự phát triển và tồn sinh của dân tộc. Người trong Nam, ngoài Bắc, người miền xuôi, miền ngược, hít thở chung một bầu không khí, khi chấm chung một bát, ngồi chung một mâm, đều gọi bằng một từ thân thương: Mắm.

Vậy thôi, mà mặn mòi thương mến đến nhường nào, suốt hàng trăm, hàng nghìn năm qua. Ngoài biển khơi chưa mấy khi được yên bão tố, vậy mà chính trong nước sao có người vẫn tìm cách thêm thắt, thay đổi, để hãm hại, để giọt nước mắm Việt thêm phần mặn đắng.

Còn giọt mắm, là còn biển cả, và bảo vệ biển cả là bảo vệ giọt mắm yêu thương đi suốt theo chiều dài của dân tộc một cách bình dị và cứng cỏi như bao nhiêu năm cha ông chúng ta vẫn làm.