Trang chủ Văn hóa - Du lịch Giải trí
11:05 | 11/12/2017 GMT+7

8 năm ghi nhận và gánh nặng của ca trù

aa
Hát Xoan xác lập kỷ lục lần đầu của Việt Nam và thế giới: Từ di sản (DS) cần bảo vệ khẩn cấp trở thành di sản văn hóa phi vật thể (DSVHPVT) đại diện của nhân loại.

Vấn đề không phải DS nào ở Việt Nam cũng như hát xoan, quan họ, đờn ca tài tử, nhã nhạc cung đình Huế… biến danh hiệu của UNESCO trao tặng thành niềm vinh dự và đòn bẩy. Với ca trù, sau 8 năm công nhận việc bảo vệ đã trở thành gánh nặng.

Vẫn báo cáo bằng cảm tính

Năm 2009, UNESCO đã vinh danh, công nhận ca trù của Việt Nam là DSVHPVT cần bảo vệ khẩn cấp. Đã 8 năm trôi qua, nếu theo con số đong đếm, thì ca trù có vẻ khởi sắc về số lượng nghệ nhân cũng như câu lạc bộ (CLB) mở rộng ở nhiều tỉnh, thành nhưng câu chuyện thật đằng sau công tác kiểm kê thì “dở khóc dở cười”.

8 nam ghi nhan va ganh nang cua ca tru

Các câu lạc bộ ca trù của Hà Nội đang hoạt động chủ yếu bằng tình yêu nghề.

“Cả Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) Hưng Yên không có ai là nhạc sĩ hay được đào tạo cơ bản về âm nhạc. Khó có thể kiểm kê, điều tra chính xác được khi mà cán bộ điều tra trực tiếp hầu hết chỉ học về quản lý văn hóa, không am hiểu âm nhạc. Từng có trường hợp nghệ nhân hát văn mà cán bộ kiểm kê vẫn tưởng đó là ca trù” - bà Bùi Thị Phấn - Trưởng phòng Nghiệp vụ văn hóa Hưng Yên từng chia sẻ trong một hội thảo. Hoặc ở Quảng Bình, một cán bộ địa phương đã nhầm lẫn hát sắc bùa thành hát ca trù. Thực tế này để chứng tỏ con số hàng trăm CLB ca trù, giáo phường, thành viên thực hành ca trù ở các tỉnh, thành chưa hẳn là con số thực.

Đầu năm 2018, Việt Nam phải báo cáo với UNESCO về bảo vệ ca trù ra khỏi tình trạng khẩn cấp. So với hàng loạt DSVHPVT khác như quan họ, đờn ca tài tử, nhã nhạc cung đình Huế…, danh hiệu mà ca trù nhận về từ UNESCO có thêm rất nhiều gánh nặng (chứ không chỉ là vinh dự và tự hào). Bởi tình trạng “cần bảo vệ khẩn cấp” gắn kèm với những đòi hỏi cụ thể về chương trình hành động để từng bước đưa di sản thoát khỏi nguy cơ mai một. So với 8 năm trước, ca trù cũng có sự hồi sinh, không đứt đoạn hoàn toàn so với trước đây. 14 CLB và nhóm ca trù (các CLB ca trù Hà Nội, Thái Hà, Lỗ Khê, Đồng Trữ, Ngãi Cầu, Chanh Thôn...) đang hoạt động tại Hà Nội chính là tâm huyết của bao thế hệ nghệ nhân ca trù tại đất Thăng Long. Ca trù có sân chơi riêng với các cuộc liên hoan toàn quốc và địa phương, được duy trì tại Hà Nội ở các điểm biểu diễn cuối tuần, được nhìn nhận là có đội ngũ kế thừa phong phú hơn - so với những thời điểm chỉ thống kê được khoảng 20 nghệ nhân cao tuổi trên toàn quốc. Nhưng tất cả những nhận định sức sống của ca trù đều đến bằng sự cảm tính, không có định lượng chính xác và lộ trình dài hơi.

Đơn độc bảo vệ

Khi ca trù được công nhận là DSVHPVT thế giới cần bảo vệ khẩn cấp, cả nước cùng chung niềm vui. Tuy nhiên nhiệm vụ đưa ca trù thoát khỏi tình trạng “cần được bảo vệ khẩn cấp” lại mặc nhiên đặt lên vai ngành văn hóa. Rất đáng ngạc nhiên, sau 8 năm kể từ khi nhận danh hiệu của UNESCO, một đề án chiến lược mang tầm quốc gia bảo tồn và phát huy ca trù vẫn chưa hề được xây dựng. Cho dù, theo TS Lê Thị Minh Lý – Giám đốc Trung tâm nghiên cứu DS văn hóa Việt Nam, việc lập một đề án như vậy đã được giao cho Viện Âm nhạc Việt Nam. “Vấn đề ở chỗ, địa bàn của ca trù trải khắp 14 tỉnh, thành phố. Và mỗi tỉnh, thực trạng của ca trù lại có những diễn biến hết sức phức tạp và rắc rối. Đó là một khó khăn lớn trong việc bảo tồn ca trù, nếu so sánh với trường hợp tương tự là hát xoan Phú Thọ” - TS Lê Thị Minh Lý chia sẻ.

“Nói thật, đến lúc này tôi nghi ngờ sự chân thành trong lời kêu gọi bảo tồn ca trù khẩn cấp. Nhìn thực tế, tôi thấy các cấp chính quyền dường như không mấy để tâm đến tình trạng thực tế của ca trù” - bà Bùi Thị Phấn đề cập trong hội thảo về bảo tồn DS ca trù mới đây. Theo bà, ở các địa phương hiện nay, việc bảo tồn, phát huy ca trù gần như được coi là việc riêng của Sở VHTT&DL. Hiện nay, lực lượng ca nương, kép đàn quá ít ỏi, quá nửa trong số đó là các nghệ nhân tuổi già, sức yếu, đội ngũ kế cận thì chưa xứng đáng. Nếu như không có bước đột phá trong việc bảo tồn và phát huy, không có chính sách đầu tư hiệu quả, không có cam kết và vào cuộc thực sự của cả cộng đồng thì khả năng ca trù biến mất là chuyện không xa. GS Tô Ngọc Thanh – Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian tha thiết: “Xin đừng đủng đỉnh bảo vệ khẩn cấp DS nữa!”. Trong ấn tượng của GS Tô Ngọc Thanh vẫn là câu chuyện: “Năm 2014, tôi ghé thăm nghệ nhân Nguyễn Thị Chúc hai tuần trước khi cây đại thụ của ca trù Hà thành qua đời. Nắm tay tôi, người nghệ nhân 85 tuổi này run rẩy bảo: “Tôi nằm xuống rồi, việc kêu gọi Nhà nước quan tâm đến ca trù trông cả vào ông”. Nghe xong tôi thấy lòng xót xa. Chúng ta kêu gọi bảo vệ ca trù nhiều năm rồi, nhưng vẫn không thể làm được, khiến những nghệ nhân lúc nhắm mắt vẫn không hết đau đáu nỗi lo cho DS”.

“Ngành văn hóa Hà Nội cũng đang chuẩn bị triển khai đề án bảo tồn ca trù. Vậy Hà Nội có sẵn lòng đứng ra làm đầu tàu, chia sẻ kinh nghiệm và kết nối cùng các địa phương khác để xây dựng một lộ trình chuẩn cho ca trù toàn quốc không", đó là câu hỏi được khá nhiều đại biểu đặt ra tại cuộc tọa đàm mới đây về ca trù do Sở Văn hóa và Thông tin Hà Nội tổ chức. Rõ ràng, với tình trạng bảo tồn, phát triển ca trù một cách cục bộ và có phần manh mún tại các địa phương như vừa qua, sẽ khó lòng để ca trù có được những bước phát triển mạnh về chiều sâu, thay cho chạy theo số lượng.

Bài học từ các di sản khác

Cũng nhận danh hiệu DS cần bảo vệ khẩn cấp năm 2011, hát Xoan Phú Thọ hiện đã có những bước tiến rất đặc biệt về việc bảo tồn, khôi phục lực lượng nghệ nhân, phổ biến tới công chúng. Để rồi, đúng vào ngày 8/12, hát Xoan nhận tin vui thoát khỏi tình trạng “báo động đỏ” và trở thành DSVHPVT của nhân loại. “Đi sau về trước” so với ca trù, sự khác biệt ấy được giải thích bằng việc hát Xoan chủ yếu được lưu giữ ở địa bàn Phú Thọ và được tỉnh dốc sức để bảo tồn, khôi phục trong 4 năm qua. Nhưng quan trọng hơn, hát Xoan đã kịp thời có đề án bảo tồn, với những chiến lược và kế hoạch thực hiện rõ ràng.

Việt Nam có hơn 10 DS được UNESCO công nhận là DSVHPVT của thế giới, danh hiệu đã trở thành niềm tự hào của các địa phương. Quan họ Bắc Ninh được UNESCO công nhận cùng thời với ca trù (năm 2009), sau 8 năm các liền anh, liền chị đưa tiếng hát giao duyên ra khỏi lãnh thổ Việt Nam, đến với khán giả nước ngoài. Quan họ Bắc Ninh được vinh danh cùng thời điểm với ca trù, nhưng ngay sau đó tỉnh Bắc Ninh đã triển khai đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị dân ca quan họ Bắc Ninh giai đoạn 1 (2010 - 2012) với tổng kinh phí gần 37 tỷ đồng nhằm phát triển dân ca quan họ. Sau 3 năm triển khai, dân ca quan họ đã và đang được quan tâm đầu tư bảo tồn, phát huy một cách tích cực, nhưng ca trù dường như chưa được quan tâm đúng mức. Đến năm 2013, tỉnh Bắc Ninh triển khai đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản dân ca quan họ Bắc Ninh và ca trù giai đoạn 2013 – 2020” với tổng kinh phí gần 65 tỷ đồng. Hiện nay, không phải chờ đến hội Lim du khách mới được thưởng thức quan họ, tỉnh Bắc Ninh đã chính thức triển khai tổ chức hát quan họ định kỳ hàng tháng phục vụ miễn phí cho du khách. Đây được đánh giá là sáng kiến thiết thực nhằm duy trì sức sống của DSVHPVT đại diện của nhân loại trong đời sống đương đại. Dân ca quan họ Bắc Ninh với sức sống trường tồn, bền bỉ đang hòa trong nhịp thở của thời đại.

Bao giờ ca trù được như quan họ, hát Xoan, nhã nhạc cung đình Huế hoặc đờn ca tài tử… câu hỏi đó vấn vương người làm DS suốt 8 năm nay. Chỉ còn mấy tháng nữa, DS này sẽ phải thực hiện cam kết báo cáo với UNESCO, nếu không đạt được những yêu cầu của UNESCO, một khả năng khác cũng tồn tại trên lý thuyết: Nguy cơ tước bỏ danh hiệu từ UNESCO, nếu DS rơi vào tình trạng tệ hại hơn so với việc “cần bảo vệ khẩn cấp” ban đầu. “Đây không chỉ là lời cảnh tỉnh, mà rất có khả năng thành sự thật nếu cách thức bảo tồn, phát huy DS ca trù diễn ra như hiện nay” - GS Tô Ngọc Thanh bày tỏ.

"Sáng 8/12/2017, di sản hát Xoan Phú Thọ đã chính thức được UNESCO đưa ra khỏi danh sách DSVHPVT cần bảo vệ khẩn cấp và ghi danh vào danh sách DSVHPVT đại diện của nhân loại. Quyết định này được đưa ra tại Phiên họp Ủy ban Liên Chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ DSVHPVT lần thứ 12 của UNESCO diễn ra tại Jeju, Hàn Quốc (từ 4 - 9/12/2017).

Hầu hết các CLB và người học đang ngắc ngoải theo nghề. Khán giả, không gian biểu diễn, kinh phí hoạt động, cả 3 yếu tố này gần như là con số không tròn trĩnh. Khi có hoạt động thu tiền xem biểu diễn, người ta nghĩ đây là hoạt động kinh doanh. Kinh doanh thì phải tính đến lợi nhuận. Nhưng ca trù thì ngược lại, tiền thu được từ biểu diễn chỉ đủ cho các em mua xăng xe. Kinh phí của các CLB cạn kiệt rồi, nguồn hỗ trợ cũng chưa có. " - Nghệ nhân ưu tú, đào nương Phạm Thị Huệ - Giám đốc CLB ca trù Thăng Long

Theo Kinh tế & Đô thị

Nguồn:

Tin bài liên quan

Các tin bài khác

Hoàng tráng, sống động Lễ khai mạc Tuần lễ Thể thao, văn hóa và du lịch Bình Định 2024

Hoàng tráng, sống động Lễ khai mạc Tuần lễ Thể thao, văn hóa và du lịch Bình Định 2024

Kỷ niệm 49 năm Ngày giải phóng tỉnh Bình Định (31/3/1975 - 31/3/2024), hướng đến kỷ niệm 49 năm Ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 -30/4/2024) và hưởng ứng Cuộc vận động “Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại” đến năm 2030, tối 22/3, tại Vịnh Thị Nại (Quy Nhơn, Bình Định), UBND tỉnh Bình Định đã khai mạc Tuần lễ Thể thao, văn hóa và du lịch Bình Định 2024 (AMAZING BÌNH ĐỊNH FEST 2024).
Những hình ảnh đầu tiên về các đội đua mô tô nước UIM-ABP Aquabike World Championship 2024

Những hình ảnh đầu tiên về các đội đua mô tô nước UIM-ABP Aquabike World Championship 2024

Chạy thử kiểm tra độ êm mặt nước, nạp nhiên liệu cho các mô tô, tiến hành các bước kiểm tra cuối cùng trước khi bước vào đường đua... Đó là những hình ảnh tại đầm Thị Nại (TP Quy Nhơn, Bình Định) sáng ngày 22/3.
Lưu sinh viên Lào, Campuchia tại TP. HCM được xem phim "Đào, phở và piano" miễn phí

Lưu sinh viên Lào, Campuchia tại TP. HCM được xem phim "Đào, phở và piano" miễn phí

Tối 29/2, thông tin từ Hội hữu nghị Việt Nam – Lào thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) cho biết đơn vị sẽ kết hợp với cụm rạp Cinestar Hai Bà Trưng tổ chức buổi xem miễn phí bộ phim Đào, phở và piano cho các lưu học sinh Lào, Campuchia trên địa bàn TP.HCM vào 19h ngày 1/3.
Nam sinh châu Phi tại Đại học Bách khoa Hà Nội và vai diễn trong "Đào, phở và piano"

Nam sinh châu Phi tại Đại học Bách khoa Hà Nội và vai diễn trong "Đào, phở và piano"

Vào vai người lính Pháp trong phim "Đào, phở và piano", Oraiden Manuel Sabonete, 24 tuổi, sinh viên năm thứ ba ngành kỹ thuật điện của Đại học Bách khoa Hà Nội bất ngờ nổi tiếng.

Đọc nhiều

Vun đắp tình hữu nghị giữa nhân dân Việt Nam và cộng đồng quốc tế

Vun đắp tình hữu nghị giữa nhân dân Việt Nam và cộng đồng quốc tế

Tối 27/3, Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam tổ chức Gặp gỡ Hữu nghị tại Thành phố Hồ Chí Minh. Gần 200 khách mời là các Tổng lãnh sự, đại diện đoàn ...
Học giả Thái Lan đánh giá các yếu tố làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ

Học giả Thái Lan đánh giá các yếu tố làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ

“Cá nhân tôi rất tin tưởng và ngưỡng mộ Chủ tịch Hồ Chí Minh, bởi Người có tinh thần yêu nước, đức hy sinh và tôn vinh nền độc lập của Việt Nam”.
Giá vàng phục hồi nhẹ, tỷ giá trung tâm tăng

Giá vàng phục hồi nhẹ, tỷ giá trung tâm tăng

Giá vàng miếng SJC có thời điểm tuột mốc 80 triệu đồng/lượng ở chiều bán ra song đã nhanh chóng lấy lại mốc này. Trong khi giá USD niêm yết tại các ngân hàng thương ...
Tạo điều kiện để kiều bào đầu tư mạnh mẽ hơn trong lĩnh vực nhà ở và bất động sản tại Việt Nam

Tạo điều kiện để kiều bào đầu tư mạnh mẽ hơn trong lĩnh vực nhà ở và bất động sản tại Việt Nam

Ngày 26/3/2024, Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài - Bộ Ngoại giao (Ủy ban NNVNVNONN) đã phối hợp với Ủy ban Kinh tế Quốc hội, Bộ Xây dựng và Bộ ...
Nghệ An: Hỗ trợ khoan giếng và xây dựng Mô hình “Ký túc xá vùng biên” cho xã biên giới ở huyện Tương Dương

Nghệ An: Hỗ trợ khoan giếng và xây dựng Mô hình “Ký túc xá vùng biên” cho xã biên giới ở huyện Tương Dương

Mới đây, Đồn Biên phòng Tam Quang (BĐBP Nghệ An), UBND xã Tam Quang (huyện Tương Dương) phối hợp với các nhà hảo tâm tổ chức Lễ khởi công khoan giếng, sửa chữa, xây dựng Mô hình “Ký túc xá vùng biên” cho các trường học, các em học sinh THCS của hai bản Tân Hương, Tùng Hương với số tiền gần 250 triệu đồng.
Lan tỏa lòng yêu nước qua Triển lãm “Tuổi trẻ vì biển đảo quê hương” tại Đà Nẵng

Lan tỏa lòng yêu nước qua Triển lãm “Tuổi trẻ vì biển đảo quê hương” tại Đà Nẵng

Diễn ra từ ngày 27 đến 31/3, Triển lãm tư liệu, hình ảnh và báo cáo chuyên đề “Tuổi trẻ vì biển đảo quê hương” do Thành Đoàn Đà Nẵng, Bộ Tư lệnh Vùng 3 Hải quân phối hợp tổ chức tại Nhà trưng bày Hoàng Sa nhằm bồi đắp tình yêu, lòng tự hào, ý thức, trách nhiệm đối với biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc.
Bình Thuận: Khẩn trương hỗ trợ tìm kiếm ngư dân mất tích trên biển

Bình Thuận: Khẩn trương hỗ trợ tìm kiếm ngư dân mất tích trên biển

Văn phòng Ban Chỉ huy Phòng chống Thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn tỉnh Bình Thuận vừa thông tin về việc một lao động trên tàu cá bị mất liên lạc trên biển.
lan dau tien am thuc hungary ra mat tai ha noi
gioi thieu quang ba ve dat nuoc va con nguoi viet nam tai dan mach
dai su cac nhom g4 gui thong diep chuc tet nguyen dan
viet nam tang 8 bac trong bang xep hang chi so phat trien con nguoi
dai su canada ghe xu hoa dao nhat tan hao hung don tet viet
vung 3 hai quan thuc hien cuu nan tau ca tai quang ngai
hoc sinh mai chau hoa binh no luc ngan chan khung hoang khi hau
Xin chờ trong giây lát...
Cảm nhận biến đổi khí hậu để nỗ lực hành động vì trái đất
Xe đạp thồ trong Chiến dịch Điện Biên Phủ
Lần đầu tiên ẩm thực Hungary xuất hiện tại Hà Nội
“Hương vị nước Nga” giữa lòng Hà Nội
Ra mắt không gian ẩm thực Hungary tại Hà Nội
Csaba Szabo: người mang ẩm thực Hungary tới Việt Nam
Lũy thép biên phòng toàn dân
Đối ngoại nhân dân: Sức mạnh mềm trong quan hệ quốc tế
Clip học sinh Vương quốc Anh học chúc Tết Việt
Màn đẩy gậy kịch tích của Khách Tây với chàng trai H'Mông
45 năm cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc:
Người bạn Mỹ và khúc hát vì hòa bình cho Việt Nam
Mãn nhãn với màn 3D mapping tại Lễ hội Hai Bà Trưng
Kiều bào Thái Lan đoàn kết, hướng về Đảng, về quê hương
Du khách nước ngoài trải nghiệm Thiền Tịnh Xuân tại chùa Tam Bảo Đà Nẵng
Sử dụng thống nhất mã số định danh công dân là mã số thuế

Sử dụng thống nhất mã số định danh công dân là mã số thuế

Việc thống nhất mã số định danh công dân là mã số thuế sẽ giúp người dân tiết kiệm được nhiều thời gian, chi phí, giảm nhiều khâu thủ tục.
OS phẫu thuật nhân đạo cho các bệnh nhân mang dị tật khe hở môi, hàm ếch tại Hà Nội tháng 3

OS phẫu thuật nhân đạo cho các bệnh nhân mang dị tật khe hở môi, hàm ếch tại Hà Nội tháng 3

Với mong muốn đem lại nhiều nụ cười mới cho trẻ em trên toàn quốc, từ ngày 11-15/3/2024, tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Nam - Cuba, số 37 Hai Bà Trưng, Tràng Tiền, Hoàn Kiếm, Hà Nội, tổ chức Operation Smile Việt Nam (OS) sẽ tổ chức chương trình Phẫu thuật nhân đạo dành cho các bệnh nhân mang dị tật khe hở môi, hàm ếch.
Người nước ngoài đăng ký tài khoản định danh điện tử thế nào?

Người nước ngoài đăng ký tài khoản định danh điện tử thế nào?

Tại dự thảo Nghị định quy định về định danh và xác thực điện tử, Bộ Công an đã đề xuất quy định về trình tự, thủ tục đăng ký tài khoản định danh điện tử đối với người nước ngoài.
1.000 học bổng du học Liên bang Nga cho công dân Việt Nam năm 2024

1.000 học bổng du học Liên bang Nga cho công dân Việt Nam năm 2024

Bộ Giáo dục và Đào tạo vừa thông báo, Chính phủ Liên bang Nga cấp 1.000 chỉ tiêu học bổng cho công dân Việt Nam đi đào tạo tại Liên bang Nga theo các trình độ đại học, thạc sĩ, tiến sĩ, thực tập chuyên ngành và tiếng Nga.
Tổ chức, cá nhân nước ngoài tiến hành nghiên cứu khoa học trong vùng biển Việt Nam phải đóng các khoản phí nào?

Tổ chức, cá nhân nước ngoài tiến hành nghiên cứu khoa học trong vùng biển Việt Nam phải đóng các khoản phí nào?

Bộ Tài chính vừa ban hành Thông tư quy định mức thu, chế độ thu, nộp phí thẩm định cấp giấy phép hoặc văn bản chấp thuận cho tổ chức, cá nhân nước ngoài tiến hành nghiên cứu khoa học trong vùng biển Việt Nam.
Thực tập sinh hộ lý tại Nhật Bản năm 2024 được trợ cấp đào tạo, hỗ trợ tiền ổn định cuộc sống

Thực tập sinh hộ lý tại Nhật Bản năm 2024 được trợ cấp đào tạo, hỗ trợ tiền ổn định cuộc sống

Trung tâm Lao động ngoài nước (Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội) vừa thông báo kế hoạch tuyển chọn 50 ứng viên tham gia chương trình thực tập sinh hộ lý tại Nhật Bản.
Xuân Giáp Thìn - 2024

Xuân Giáp Thìn - 2024

Việt Nam  - Nhật Bản

Việt Nam - Nhật Bản

Việt Nam - Thái Lan

Việt Nam - Thái Lan

báo tết 2023

báo tết 2023

Việt Lào online

Việt Lào online

50 năm quan hệ Việt Nam - Ấn Độ

50 năm quan hệ Việt Nam - Ấn Độ

Tình hữu nghị vĩ đại

Tình hữu nghị vĩ đại

Tân mão 2011

Tân mão 2011

Sức sống mới cho ĐNND

Sức sống mới cho ĐNND

xuân 2013

xuân 2013

Phiên bản di động